Претходен број

Дедо Михаил заборавен од МПЦ

Црквата во Радишани недостојно почивалиште за
Михаил и Гаврил

Билјана Јовановска

Во црквата „Св. Наум Охридски“ на крајот од Радишани вчерашниот ден помина вообичаено, мирно и тивко. Ништо од некакво помасовно раздвижување на верници кои би ја одбележале годишнината од смртта на архиепископот Михаил.

Тие, најверојатно, и не знаеја (а и кој би ќе им каже?!), но срамно и тажно е што вчера во оваа мала и неугледна црква, која се гради повеќе од 17 години, не помина да му запали свеќа на својот последен архиепископ ниту еден од владиците ниту, пак, наследникот на дедо Михаил - поглаварот Стефан.

А имаше конкретен повод - се навршија точно десет години од смртта на четвртиот архиепископ по осамостојувањето на Македонската православна црква. Скопската епархија, како што дознавме, испратила двајца попови заедно со старешината на „Св. Наум Охридски“ да одржат богослужба за помен. И толку.

Во внатрешноста на црквата се' уште има скелиња, нешто се работи, ама кога и дали некогаш воопшто ќе биде завршена е големо прашање. Се' зависи исклучиво од донациите на верниците од овој дел од градот, а тие, како што се гледа, се недоволни. Не е готов ниту иконостасот, не е средена ни внатрешноста на храмот, а не е ни осветен.

Очигледно со ова не се оптоваруваат нашите великодостоинственици, зашто во спротивно ќе стореа нешто вечното почивалиште на двајцата од вкупно четирите починати македонски архиепископи да изгледа подостоинствено. Онака, како што им прилега на првите меѓу еднаквите, кои во време на своето раководење со Македонската православна црква оставиле конкретни, трајни белези.

Во 1993 година во истата црква, по свое барање, беше погребан архиепископот Гаврил. Дедо Михаил немаше таква желба, но собраќата архијереи по неговата смрт решија тој да биде тргнат подалеку од очите на јавноста. Зошто - тоа никој ниту одговори, ниту, пак, некогаш ќе биде разјаснето. Без збор објаснување и десет години по смртта на дедо Михаил се и неговите најблиски.

Кога ќе влезете во црквата ја нема веќе количката со песок до гробот на дедо Михаил, кој е од левата страна од влезот, ниту, пак, вреќите со цемент кои пред десет години беа задолжителниот „декор“ до почивалиштето на архиепископот Гаврил, кој е отспротива, оддесно. Но, скелињата се во внатрешноста на црквата, зад олтарот, објект е во градба. Нешто по што сигурни сме единствени во православниот свет.

Навистина е нејасно зошто врвот на Македонската православна црква ги игнорира своите архиепископи, кога има дебели причини секој од нив да се слави, да остане врежан во колективната меморија на Македонците. Харизматичниот дедо Михаил, кај оние кои завршиле теологија на скопскиот факултет е запаметен како неповторлив професор по омилитика (црковно ораторство), но има и низа други големи причини за незаборав. Се залагаше за самостојноста на МПЦ и тогаш кога тоа беше грев, па во два наврата одлежа над шест години затвор. На овој мудар белобрадест старец му беше понудено местото претседател на државата. Тогаш, искусниот поглавар само се заблагодарил на довербата и одби расото да го замени со претседателски костум, иако во деведесеттите се спомнуваше и варијантата да ја задржи мантијата, да биде некој вид македонски Макариос.

Но, она што има исклучителна важност за Македонската православна црква е тоа што токму по барање на г. Михаил во 1995 година, од Света Гора се вратија монасите Наум и Климент, денешните владици. Со ова по неколку децении тие го возобновија македонското монаштво, кое денес брои над стотина монаси и монахињи, чин со кој МПЦ во практика се гордее.

Не помала важност за македонските верници, па и за државата имале и првиот архиепископ г. Доситеј, кој ја возобнови Македонската православна црква, потоа неговиот наследник г. Ангелариј, кој со Црквата раководеше само пет години (животот го загуби во сообраќајна несреќа), кој остана запаметен како високоморален духовник што воведе ред во МПЦ, додека третиот архиепископ - г. Гаврил во историјата ќе биде запишан како клирик кој прв на македонски јазик ја преведе Библијата, која и денес се користи. Значи, секој од нив има свој особен белег во пастирувањето, но зошто првите двајца архиепископи почиваат во дворот на скопската црква „Св. Димитриј“, а другите двајца, наместо во криптите во Соборниот храм „Св. Климент Охридски“, во незавршената селска црква во Радишани, останува загатка.

Двапати годишно во црквата „Св. Наум Охридски“ на денот на големиот светител таму богослужи архиепископот Стефан. Истата традиција ја продолжил и минатата недела, на Св. Наум, но доволно ли е тоа за искажување на почитта спрема своите претходници. Секоја црква која го почитува своето минато, сепак, мора да покаже поинаков однос спрема оние кои своите животи ги вградиле во основите на Црквата со која тој сега раководи, зашто со игнорирање нема да отидеме далеку. Ниту, пак, ќе им се даде добар пример на сегашните млади епископи и на генерациите по нив. (Б.Ј.)