Банките ги пишуваат скриените трошоци со најмали букви

Граѓаните се жалат дека многу често се изненадени од некои непланирани издатоци кога земаат кредит од банка

Миркица Поповиќ

Граѓаните се прилично изненадени кога ќе земат кредит од банка, а претходно детално не ги прочешлале договорите при нивното потпишување. Оттука се појавуваат проблеми со „скриени“ банкарски трошоци за кредити и кредитни картички, високи камати, неочекуван долг од стари неупотребувани сметки. Накусо, тоа се поплаките и проблемите што ги имаат граѓаните со финансиските услуги на банките и штедилниците во државава.

„Повеќе од 1.000 денари месечно од и онака ниските плати ни одат на плаќање провизии за банкарски услуги“, се жалат граѓаните. Друга честа поплака е ненадејно јавување за камата на стари сметки, кои имале минимални суми и кои доколку бил потсетен граѓанинот, би можело да се затворат или, пак, да се исплатат со време. Не се малку ни жалбите поврзани со реиздавање кредитни картички. „Пред три месеци ми ги украдоа кредитните картички. Додека од две банки ми реиздадоа картички за еден до три дена, во една наша банка веќе три месеци ми велат дека е во тек процедурата за реиздавање на картичката“, вели една сограѓанка.

Татјана Тасевска, советодавач во Организацијата за потрошувачи во Скопје, посочува дека иако бројот на поплаки за банкарските услуги не е голем, сепак, постои. Според Тасева, проблемите што доаѓаат поради големите камати, провизии, прикриените трошоци за кредитните картички, ненајавените хипотекарни, административни и нотарски трошоци, се должат, пред се', на неинформираноста на граѓаните. Граѓаните е нужно да обрнат внимание на сите детали во договорот пред да го потпишат, но голема обврска имаат и банките, кои треба да обезбедат целосни информации преку рекламите и преку службениците. „Најважните информации се секогаш со најмалите букви во договорите. Банките се правно заштитени со договорите, каде што, всушност, стои колку и што дополнително ќе ви биде наплатено, само што тоа не се чита. Товарот паѓа на граѓаните, кои понекогаш поради склучување на договорот на шалтер, во редица луѓе, немаат друг избор, освен на брзина да го потпишат договорот без детално да го прочитаат“, вели Тасева. Неопходно е да се донесе регулатива, со која сите компании за јавни услуги ќе мора и во рекламите и во формалните договори читливо и со големи букви да ги наведат сите детали, за граѓанинот да нема изненадни трошоци.

„Потребно е добро и брзо информирање на клиентите, но не само кога станува збор за нивни заостанати долгови“, нагласува Тасева, укажувајќи дека банките се најажурни кога станува збор за „бркање“ на граѓаните кога доцнат со исплата. Истото, според поплаките на граѓаните, кои стигаат во ОПМ, не е случај и кога имаат прилив на средства од странство. Иако банките имаат обврска во рок на 24 часа да ги информираат граѓаните за тоа, тие испраќаат писмени известувања. Меѓутоа, доколку граѓанинот е известен побрзо, банките би можело да заштедат едно телефонско јавување за заостанат долг. Односно, јавувањето за прилив на пари може да доведе до побрзо отплаќање на ратата.

Друга голема болка е земањето кредити. „Како може банките да велат дека за кусо време, за половина час, одобруваат кредит кога тоа е минималното време да се уплати една рата?“, револтирано ни велат граѓаните, нервозни дека губат време, бидејќи честопати од 4-5 шалтери во банките работат само еден или два. „Граѓаните се соочуваат и со банки, кои, иако рекламираат лесно давање кредити, реално, бараат огромен број документи, потребни се жиранти, административните процедури траат долго. Поради тоа, но и поради беспарицата во која се наоѓаат, граѓаните прифаќаат секакви услови“, вели Тасева.

„Најголемиот проблем во целата приказна е тоа што не постои регулаторно тело што ќе им излезе во пресрет на потрошувачите при проблемите со финансиските услуги. Иако, според законот, таа улога треба да ја врши Народна банка на Македонија, тие имаат одлучено да не се мешаат во потрошувачките проблеми“, вели Тасева, потенцирајќи дека поради ова, единствената опција што им останува на граѓаните за решавање спор со банка, е преку судски пат. „Некогаш се работи за ниски камати или дополнителни трошоци, но доколку граѓанинот не бил претходно известен за тоа и е револтиран од постапката на банката, нема каде да оди, освен на суд. Меѓутоа, многу ретко граѓаните ќе се решат да тужат за таков случај и немајќи друг избор, ќе и' платат на банката. Поради ова, неопходно е да се најде механизам за решавање на споровите меѓу банките и потрошувачите. Во Србија, на пример, централната банка има поставено омбудсман, кој посредува во споровите меѓу клиентите и банките“, објаснува Тасева. Иако ОПМ нема надлежност за посредување при вакви спорови, тие отсега започнуваат поинтензивно да се занимаваат со оваа проблематика преку анализи и советување на граѓаните.

Во Стопанска банка се согласуваат дека компаниите се должни да ги испочитуваат и доследно и целосно да ги информираат своите клиенти.

„Стопанска банка, која работи со над 70 отсто од клиентите - корисници на банкарски услуги во Македонија, има и целосно ја препознава одговорноста комплетно да ги информира клиентите за сите поединости поврзани со производот што го користат или планираат да го користат.

Бидејќи, кој било производ, посебно кредитен производ, има многу детали, поединости и спецификации и банката ги сублимира нив во карактеристики на производ достапни на веб-страницата, на 24 часа инфоцентарот и на кој било шалтер во банката. Рекламните материјали и кампањи имаат цел предизвикување интерес кај клиентите, а не директна продажба, особено дотолку што клиентот мора да потпише договор пред да почне да користи кој било кредитен производ. За да можат рекламните материјали и кампањи да ја остварат својата цел, во нив се наведени основните карактеристики на производот, промотивната понуда и доколку се комуницираат каматни стапки, Стопанска банка на потранспарентен начин го посочува обемот на трошоци што клиентите ќе ги имаат при користењето на кредитните производи“, објаснуваат во Стопанска банка.

Од банката, сепак, додаваат дека одговорноста на клиентот е, како и при секоја набавка, да знае да ги процени очекувањата кои ги има од набавката на производот или услугата за да се избегнат ситуации на разочарување и фрустрации.