Зошто никој не го гасне огнот кај Албанците

Албанските политички елити во ниту еден момент не го осудија повикот на Пандели Мајко за палење на македонското државно знаме

Светлана Унковска

Во националистичкиот пожар што избувна веднаш по објавувањето на контроверзната енциклопедија, но и целата атмосфера што се создаде потоа, се чини дека се искористи да се фрлаат етнички искри од сите страни. За да се потпали оган, се покажува, дека не е потребно многу, но малку од оние на кои ваквите разгорени страсти им одеа во прилог, главно, за добивање политички поени, се надминаа себеси и се обидоа да ги смируваат тензиите.

Напротив, во реакциите и во критиките никој од албанските политички субјекти не се обиде да ја смири тензијата за да не дојде до степен на опасно зовривање на страстите. Најплодна почва за создавање таков амбиент се средношколската и студентската младина, кои на протестите извикуваа недолични и погрдни зборови за Македонците. Иако тврдеа дека сами се собрале, сепак, е јасно дека зад нив стојат одредени активни или маргинални политички фактори. Уште на првиот протест на граѓанските здруженија на Албанците, што се одржа пред МАНУ, а на кој присуствуваа и претставници од албанскиот политички блок, имаше груби и непристојни квалификации.

Професорката Мирјана Малевска, која предава и на Универзитетот на Југоисточна Европа, од каде што студентите завчера на протестите извикуваа и носеа погрдни пароли, смета дека слободата на говорот како клучен елемент во демократијата мора да постои, но, исто така, треба да постои и граници кога тоа нема да прерасне во анархија.

„Во демократијата мора да постои самоконтрола во тоа колку ќе бидат агресивни во реториката, на што ќе повикаат, што ќе кажат во едно вакво мултиетничко општество, еднакво како кај Македонците, така и кај Албанците. На што личеа оние деца кога викаат така. Таков вид демонстрирање треба да се осуди, но мислам дека треба да се осудат секаков вид провокации, кои доаѓаат и од двете страни“, вели Малевска.

Професорот на Универзитетот на ЈИЕ, Сефер Тахири, пак ,вели дека станува збор за емотивни реакции.

„Прво, тоа се емотивни реакции што се случуваа кај албанската заедница, политичките партии, невладиниот сектор, дури и кај граѓаните беа одраз на фактот дека енциклопедијата е научно дело, кое произлегува од научна институција што се финансира од парите на граѓаните. Од друга страна, пак, одредени извикувања на пароли на еден протест се мислења, ставови на одредени луѓе и индивидуи, а не се институционален и не се политички став на Албанците во Македонија“, вели Тахири.

И покрај тоа што МАНУ официјално најави дека енциклопедијата ќе биде повлечена, сепак, протестите не запреа, не запре говорот на омраза, навредите. Во тоа секако придонес имаат и политичките партии на Албанците, кои не се обидуваат да ја смират тензијата, туку се чини дека како секојдневно да се долеваше по малку од маслото за да не згасне огнот. Во таков амбиент најлесно е политички да се профитира, но малку број од албанските политички субјекти покажаа политички и државнички капацитет за да ги смират состојбите.

Спорните определници, сепак, мора да се признае, наидоа на оркестрирана, жестока осуда од голем дел од македонската научна јавност и од медиумите, кои застанаа заедно со „гласот“ на Албанците во Македонија. Се бараше определниците да бидат коригирани, а содржините што беа навредливи за нив да бидат отстранети.

Од друга страна, пак, албанските политички елити, кои имаа одлична можност да ја покажат својата политичка зрелост и одговорност, во ниту еден момент не застанаа решително против отворените напади што пристигаа од Тирана и од Приштина. Во ниту еден момент не беше осуден повикот на поранешниот албански премиер, Пандели Мајко, за палење на македонското државно знаме, што се случи по два дена во Приштина. Наместо тоа, лидерот на ДУИ, Али Ахмети, со воинствена реторика од Тирана констатира дека примирјето е прекршено и оти е објавена војна.

Единствено потпретседателката Теута Арифи, која е позната по тоа што има полиберални и отворени ставови за разлика од нејзините сопартијци, рече дека таквите настани не придонесуваат за добрососедски односи и оти треба да се почитуваат државните обележја на секоја земја. Никој од домашните албански политичари не најде доблест да ги осуди ваквите настани. Пред нив тоа го сторија косовскиот претседател Фатмир Сејдиу и премиер Хашим Тачи.

Политикологот Ким Мехмети е револтиран од македонските политички елити, но и од албанските. Тој главна вина за влошувањето на меѓуетничките односи и создавањето лоша клима ја гледа во некои што решиле да ја урнат државата. Според него, она што е наведено во енциклопедијата, не станува збор за грешки, туку за концепти.

„Ова е втора понуда што ни ја даде Академијата за поделба на државата и за војна. Бидејќи не сум добил дефинитивен одговор дали тие елити сакаат заедничка држава немам дилеми дека растат тие структури што не сакаат заеднички да живееме. По еден ваков антидржавен проект што ги поткопува односите никој не сноси политичка одговорност. Прво што требаше да се случи е министерката за култура да поднесе оставка. Нека ме убеди некој дека е ова научно дело и оти не стојат политички структури. И сега прашање е дали тука има простор да се смируваат состојбите, што да се смирува? Оваа држава не покажува дека ме штити, вклучувајќи ги и господата од ДУИ. Да беше спротивно, македонските елити сами ќе ја изгореа енциклопедијата, па потоа може да се прашува дали Албанците нешто треба да осудат“, вели Мехмети.

Професорот Тахири смета дека палењето на знамето политичките партии не го поддржуваат, бидејќи таквото однесување не придонесува за подобрување на заемните односи. Малевска, пак, вели дека проблемот кај политичарите кај нас е што доблеста и умереноста се смета за слабост. Истовремено, оценува професорката, се нема доволно демократски капацитет за да осудат екстремните навреди.

За претседателот на Унијата на албанските интелектуалци, Авзи Мустафа, пак, мешањето на науката и политиката прави да се случуваат вакви затегнати односи. Иако, според него, секогаш и кај Македонците и кај Албанците постоеле нишки за заеднички соживот, сепак, постојат и сили кои не и' мислат добро на државава.

„Се' што е надвор од човечките кодекси и што придонесува за нешто лошо треба да се осудува без оглед од која заедница и од каде доаѓа. Мислам дека напредните албански интелектуалци ќе ги осудат сите овие испади, кои придонесуваат за расипување на меѓуетничките односи на сите тие што извикуваат раздор и политичките партии треба да се оградат“, вели Мустафа.