Дали може да се конфискува земјиште?

Предложената правна одредба не само што ги раскара пратениците туку и внесе немир кај граѓаните

Билјана Ангеловска

Власта има сериозна намера да се стекне со нови површини земјиште кои засега се' уште се во сопственост на приватни лица. Потврда за тоа е одредбата во Предлог-законот за градење околу кој деновиве се кршат копјата во Собранието, а според која државата има право да го конфискува бесправно изградениот објект, но и земјата на која истиот се наоѓа.

Дали на таков начин ставањето рака врз прилично голем дел од приватното земјиште е во согласност со Уставот, допрва ќе се види. А, дека не се работи за малку квадрати покажува и бројката од над 700 објекти регистрирани како дивоградби на крајот на минатата година.

Предложената правна одредба, која што според предлагачот има за цел да му стави крај на градењето без дозвола, не само што ги раскара пратениците во парламентот, туку и внесе немир кај граѓаните. Сите се согласуваат дека дивеењето во сферата на градежништвото еднаш мора да престане, но дека тоа мора да се прави со одземање туѓ имот, тоа народот тешко го разбира. Не дека оној кој градел незаконски и без дозвола треба да помине неказнето, туку дека со вака предложената законска одредба, практично се крши едно од уставно загарантираните права на луѓето, а тоа е правото на сопственост.

Спорниот член 138 од Предлог-законот за градење, всушност му дава можност на градежниот инспектор да даде забрана за отуѓување на нелегалните делови од градбите, како и забрана за располагање со градбата и земјиштето до моментот на постапување по одобрението за градба. Забраната овозможува заложно право и конфискација од страна на државата врз градбата и земјиштетото доколку во рок од три години инвеститорот не постапи според одобрението за градба. Во меѓувреме, тој ќе плаќа месечни панали во износ од 3 проценти од пазарната вредност на градбата и земјиштето.

„Урбанистичкото законодавство, покрај другите начела почива и на сопственоста, како еден од темелите на уставна вредност. Државата со овој дел од законот прави суспензија на темелот, па одредбата од почеток создава зона на корупција и обезбедува државна кражба“, вели архитектот Мирослав Грчев.

Тој појаснува дека во урбанизмот единствена заштита од дивата градба е таа да не може да се запише како сопственост и да не биде предмет на правен промет. Но, има и друга мерка, рушење - дали инвеститорот сам ќе ја урне, или тоа ќе биде направено присилно, сеедно. А, бидејќи сега ќе може инспекторот да го стопира располагањето со градбата, со имотот, значи дека тој практично ќе ја легализира. Значи, од дива градба ја прави легална сопственост, која што потоа ја конфискува, ја присвојува, присвојувајќи ја притоа и земјата која воопшто не е предмет на спор.

„Тоа е противуставно и и' обезбедува на државата законска рамка за дискреционо одлучување кому ќе сруши, а од кого ќе наплаќа рекет. Тоа и' обезбедува канал за перење пари преку легализирање на дивоградбите за да оваа валкана работа заврши со конфискација на земјиштето кое не е предмет на спор. Тоа е спротивно на Уставот и уставната заштита на приватната сопственост“, појаснува Грчев, кој е категоричен дека доколку овој член од законот остане вака, тогаш тој ќе го обжали пред Уставниот суд.

И правните експерти кои ги консултиравме велат дека тешко ќе помине такво нешто. Не сакајќи официјално да коментираат нешто што се' уште не е во правниот поредок, туку е во процедура, правниците ја поставуваат само дилемата за каква повреда на сопственост се работи, ако се зборува за бесправно изграден објект, кој е без правен основ, па со самото тоа граѓанинот не е негов сопственик.

Во тој случај би можело да се говори за повреда на сопственоста врз материјалот вграден во објектот, кој практично претставува легално стекнат имот на тој кој го купил. Тука, појаснуваат правниците, се поставува прашањето дали државата не одзема повеќе од тоа што всушност, не е дозволено со самото дејство на бесправно градење. Најверојатно истото објаснување би важело и за во случај кога се работи за дивоизграден објект на приватно земјиште, кое што може да биде купено легално, или пак дури и наследено. Тогаш може да се рече дека има непропорционална мерка на државата, која треба да го заплени само објектот, но не и да одзема правно стекнат имот.