Чувајте ги фискалните, тие ве штитат од лошите трговци
Полесно се заменува купена некористена нова стока отколку што се враќаат парите за неа
Тамара Грнчароска
Ви се случило ли некогаш да купите палто, чевли, мебел или апарат за домаќинство, кои по кратко време се покажале како неквалитетни, а со тоа и прескапи за парите што сте ги дале за нив. Палтото по неколку облекувања се рашило по шевовите, чевлите по две недели почнале да ви се распаѓаат, а пружините на троседот попуштиле.
На една скопјанка и' се случило токму тоа. Чевлите по само две недели носење почнале да и' се распаѓаат, па се обидела да ги врати таму каде што ги купила, со приложување на фискалната сметка. Но, безуспешно. Обидот завршил со кавга и навреди од страна на трговецот во продавницата за чевли во центарот на градот. Тоа ја принудило своите права како потрошувач да ги бара со пријава до Државниот пазарен инспекторат. Дрскиот трговец по реакцијата на инспекторите морал да ги врати парите за чевлите од кинеско производство, кои ги продава како грчки, без валидна декларација за нивниот квалитет.
Но, не ретко, купувачите во незнаење на своите права или, пак, срам не се ни обидуваат да ги бараат преку инспекциските служби, па се решаваат на екстра-трошок за купување нов производ.
„Граѓаните, дури 70 проценти од анкетираните, велат дека си ги знаат правата како потрошувачи, но во практика тоа не го покажуваат“, вели Татјана Тасевска, правен советник во Организацијата за заштита на правата на потрошувачите. Сепак, во ОПМ немаат информации колку трговците и компаниите ги знаат правата на потрошувачите, иако се сигурни дека дел од нив добро го познаваат, но различно го толкуваат Законот, па не ретко замената на оштетената неквалитетна стока не го сметаат како своја обврска, туку повеќе како добра волја кон купувачот.
Практиката, пак, на заштита на правата на потрошувачите во трговијата покажала дека купувачите полесно го остваруваат правото на замена на некористена нова стока во законскиот рок од 15 дена отколку да им бидат вратени парите, иако имаат право и на тоа. „Многу потешко се остварува правото на поврат на парите за производ, кој во рок од шест месеци од купувањето, покажал прикриени грешки - недостаток незабележлив при купувањето бидејќи трговците не сакаат да го примат назад оштетениот производ, а уште помалку да ги вратат парите“, вели Тасевска. За техничка стока, пак, сите производи за кои нема гарантен лист според Законот можат да бидат рекламирани во рок од шест месеци и да добијат сервис од трговецот. „Кај оние производи кај кои постои гарантен лист, дури и ако тој не е пополнет, гаранцијата важи една година, со исто право на три бесплатни сервиси, при што сервисот не смее да трае повеќе од 30 дена“, информира Тасевска.
Во поинаков случај купувачите со приложување на фискалната сметка од каде што е купен производот, гарантниот лист и потврдата за сервисирање, можат да го пријават трговецот во Државниот пазарен инспекторат. „Но, многу често поради немање таква документација купувачите не можат да си ги остварат правата“, вели Тасевска.
Елизабета Чингаровска, директорка на Државниот пазарен инспекторат, вели дека правата на потрошувачите се добро дефинирани во Законот, но треба луѓето да се информираат за тоа. Иако Инспекторатот ги штити правата само на потрошувачите, физички лица, до него стигаат и претставки од правни лица, кои обично се однесуваат за производи со поголема вредност, како што се автомобили што се купени на име на фирма.
Оние, пак, што можат преку Пазарната инспекција да си ги остварат правата не ретко се случува да дадат погрешни лични податоци, поради што не можат да бидат известени за решението по нивната жалба. „По пријавите, должни сме да постапиме во рок од 30 дена и да го известиме поднесувачот“, вели Чингаровска. Но, токму анонимните пријави или оние со погрешни податоци се пречка на инспекторите да ја заокружат приказната по одредена пријава. „Ништо не е страшно ако се поднесе пријава во Инспекторатот, нам ни е потребен партнерски однос и со трговците и со потрошувачите за да може најефикасно да го спроведуваме Законот“, вели Чингаровска, кое објаснува дека нспекторот кога постапува по пријава не смее да каже од кого е, ��свен ако не се работи за право на потрошувач за рекламација на стока.
Најголем број од претставките што стигнуваат до Инспекторатот се однесуваат за квалитетот на услугите за месечните фактури за електрична енергија, топлинска енергија, сметки за телефон. Рекордер во такви претставки се оние за мобилни телефони. И од ОПМ потврдуваат дека најмногу јавувања до нив се со поплаки и со барање совет за јавните услуги иако за нив има и најмалку решени случаи во корист на граѓаните. Во тој домен, потешко оди докажувањето на добиената неквалитетна услуга и граѓаните како поединци се судруваат со големи фирми кај кои процедурите на решенија по жалбите траат со недели и се губат во лавиринтот на бирократијата.
Чингаровска вели дека токму за постапувањата по пријавите за големите компании Инспекторатот е апсолутно имун на можни влијанија оттаму. Без оглед колку е голема фирмата, вели таа, ако некој сака да си ги заштити правата, во рамките на Законот, треба да поднесе претставка. Сепак, на потрошувачот му е дадена можноста преку Законот да биде заштитен, „но тој мора сам да се заштити првенствено со читање на договорите што се потпишуваат, бидејќи кога ќе се стави потпис, работата е веќе завршена“, предупредува Чингаровска. |