Мислења

Анамите на анемичната опозиција

Гордан Георгиев

Во авторитарен модел на владеење не постојат независни интелектуалци и борбата ја водат сите критички настроени општествени фактори

ОЧИ ШИРУМ ОТВОРЕНИ

Потребата од воспоставување дијагноза на нашево општество и особено на режимот што владее со државата се покажува повеќе од неопходна, особено по предвремените парламентарни избори. Опозицијата беше критикувана дека излегла со тезата оти „СДСМ не се соочи со обична партија на власт, туку со режим што ги впрегна сите државни институции (пред се', полицијата и администрацијата) за да дојде до победата на изборите“. Можеби некому оваа констатација му изгледаше како правдање за поразот или накаков друг тип алиби, но, ајде да видиме, особено по 5 јуни, каква е Македонија и со што се соочуваме.

Ова не го кажувам за да го ублажам или оправдам поразот (повторувам, тоа ниеден претставник на опозицијата никогаш не го кажа), туку за да размислиме за потенцијалните лекови, методи и дејствување на опозицијата во идниот период.

Мојот став е дека сегашниот старо-нов режим во Македонија има изразени карактеристики на авторитарен режим, со одредени (помалку или повеќе успешни) обиди за воспоставување тоталитарни практики. За да го претставам ова поблиску до читателите и за да не се расфрлам со теории и автори на недемократските режими, ќе се послужам со наједноставната и најдостапната референција на интернет, Википедија.

Имено, таму е наведено дека авторитарно владеење значи кога власта и политичката моќ се концентрирани во една мала политичка елита (избрана на избори или самонаметната), која поседува речиси ексклузивно право да одлучува за општествените процеси. Авторитаризмот се разликува од тоталитаризмот по тоа што во првиот случај, сепак, постојат општествени и економски институции што не се под директна владина контрола. Висока концентрација на моќ, централизирана моќ што се одржува по пат на политичка репресија и исклучување (елиминирање) на потенцијалните предизвикувачи на власта (читај: опозиција).

Авторитарното владеење често значи и обиди за, директно или индиректно, местење на изборите, политички одлуки што се донесуваат зад затворени врати од неколкумина, како и администрација која често функционира независно од законите или спротивно на законите. Конечно, ваквиот режим покажува нагорна тенденција за загрозување на правата на граѓаните и многу малку толеранција кон опозицијата (формалната опозиција или разни други форми на граѓански изблици на критика на режимот). Некои автори (Теодор Вестал) велат дека кога авторитарниот режим ја „затегнува“ контролата врз општеството, кога репресијата станува се' поголема, тоа е знак на слабост и губење на легитимитетот на власта. Јас наслушнав, иако, можеби, е шпекулација, дека Никола Груевски бил многу изненаден и вознемирен од фактот дека опозицијата освоила толку многу гласови на последните избори и се чудел како е можно толку многу луѓе да гласале против неговиот самовозљубен режим. Доколку ова е точно, а познавајќи го владеењето „под стаклено ѕвоно“ на оваа власт, тогаш не ме чуди зошто власта се одлучи да направи вакво пеколно лето на пресметка со политичките неистомисленици, веднаш по изборите. Тука, пред се', мислам на апсењето на Љубе Бошкоски, обидот да се скрие убиството на Мартин Нешкоски, дефинитивното затворање на А1 телевизија и дневните весници „Време“, „Шпиц“ и „Коха е ре“, ужасните манипулации и политички пресметки преку процесот на лустрација, како и нелегалното уривање на објектот „Космос“, во сопственост на пратеник од опозицијата.

Ќе потсетам, дека само на примерот со А1, власта и премиерот пред изборите постојано аргументираа дека во Македонија не може да се зборува за медиумски мрак кога, еве, А1 зрачи во етерот. Е, па, веќе не зрачи, драги читатели, а сите релевантни меѓународни медиумски и новинарски здруженија отворено зборуваат дека има сериозно назадување на медиумскиот плурализам во државата.

Сето ова го пишувам со една цел. Веќе пет години, откако Груевски е на власт, сите се однесуваме и дејствуваме како да се работи за демократска власт што лошо владее и која треба да се демаскира, да се критикува, да се бориме против неа со сите расположливи орудија на едно демократско општество. Кога велам „сите“, мислам на критички настроените медиуми, невладините организации, независните интелектуалци (што и да значи тоа денес во Македонија), меѓународната заедница и, секако, опозицијата на чело со СДСМ. Дури и оние (признавам, јас сум еден од тие) што отворено повикуваат на демаскирање и точна дијагноза на овој режим, во сите постапки и дејствувања де факто се однесуваат/се однесуваме како да се работи за нормален демократски режим.

И, на мое големо изненадување, во време кога режимот на Груевски без срам и перде се пресметува со секој што се дрзнува да дејствува против него, во последно време се појавија во јавноста одредени критичари на опозицијата со тезата дека во ваква драматична ситуација во државата опозицијата е анемична, не реагира доволно радикално, не повикува на протести, отишла на одмор итн. Со должна почит кон овие безимени и јавни критичари (некои од нив и навистина прекалени борци за демократија во услови на релативно нормална демократија), сакам отворено да им кажам дека сите ние (ние и тие) сме во очигледна заблуда и стапица наречена „погрешна дијагноза“. Имам впечаток дека кога тие ја бараат опозицијата да реагира на рушителските потфати на власта, тие го зборуваат тоа од некоја друга позиција, од некоја мета-состојба, која мене ми е непозната. Доколку на сите нам (ние и вие) дијагнозата ни е точна (а тоа е дека се работи за авторитарен режим), многу е чудно кога за борба против таквиот авторитарен режим се повикува опозицијата, а не се повикуваме и сами себе.

Опозицијата, драги пријатели, не е една група „теледиригирани овци“, која со притискање на копчето ќе излезе на улица, ќе протестира, а некој друг ќе седи дома и ќе набљудува од комотната дневна соба. Ви тврдам дека не е така, дека тоа се луѓе од крв и месо, со сопствен разум, кои од една или од друга причина одлучиле активно и јавно да се вклучат во борба против овој режим. Со сите последици и лузни што им се прават во текот на борбата. А верувајте, последиците се страшни, особено за сите оние непознати активисти што секојдневно се наоѓаат на отстрел на власта или локалните партиски моќници од власта. Затоа, дајте малку повеќе да ги почитуваме тие луѓе, тие наши соборци. Затоа што во изминатиов период, кога опозицијата сакаше и се чувствуваше повикана да застане во одбрана на човекови права (убиства, тепачки на студенти итн.), бевме прогласувани за непожелни бидејќи „ќе сме го обоеле политички настанот“. Ако сега, по ваквиот исход од изборите, не сфатиме сите заедно дека нема веќе простор за независно граѓанско општество, дека во авторитарен модел на владеење не постојат независни интелектуалци и дека борбата ја водат сите, ама буквално сите критички настроени општествени фактори, оваа власт нема да падне. Можеби ќе се самораспадне, но последиците од тоа ќе бидат многу поголеми.

Јас го разбирам вашиот порив за независност, не грижете се, сум го имал и јас кога бев дел од невладиниот сектор и уживав во мојата независност и отмено распалување кон сите општествени феномени, но ѓаволот одамна ја однесе шегата. Затоа, ајде прво сите заеднички да го победиме овој режим, да воспоставиме демократски правила на игра, а потоа ќе уживаме да се критикуваме. Во еден авторитарен режим, никој што мисли со своја глава и кој ја сфаќа сериозноста на ситуацијата, нема морално право да се прогласи за „ненадлежен“.

(Авторот е пратеник)