Мислења

Ќе ја биде ли Македонија

Исмет Рамадани

Не е доволно само да ја сакаш својата земја, треба и да знаеш да ја сакаш! Најодговорните луѓе во државата, по се' изгледа, не знаат да ја сакаат својата земја!

Во деведесеттите години, со голема мотивација и предизвик влегов во новокомпонираната политика, во демократски плурализам, искрено надевајќи се дека работите во тек ќе се редат и решаваат на задоволство на сите граѓани кои живеат во Република Македонија. Знаев дека нема да биде лесно, но волјата и желбата во новиот демократски свет, што значеше и послободен и подобар живот, ме правеа да верувам од година во година, од една до друга власт, од надеж до надеж. Но, никако да го достигнеме барем минимумот од еден нормален и достоинствен живот на нашите граѓани.

Сите овие осумнаесет години граѓаните кои веруваа во мене, веруваа во нас, повеќето од нив ме прашуваа љубезно и загрижено, ќе ја биде ли оваа наша држава Македонија? Мојот одговор секогаш беше надежен, затоа што верував и сам, ќе ја биде, како не! Колку години само трае истото прашање и истиот одговор! Тие искрено мислеле дека зависи и од мене, и биле во право. Вината беше во мене затоа што не се помирив со фактот дека сум немоќен пред тие што беа моќни и клучни во донесувањето на одлуките во вистинско време, пред да не' стигнат и престигнат другите.

Кога Бадинтер го проучи уставното распаѓање на тогашната Југославија, меѓу другото, официјално објави дека Словенија и Македонија ги исполнуваат условите за независни и суверени држави. Тоа значеше дека за Македонија пример за развој на една вистинска демократска држава требаше да биде Словенија, како најразвиена република во рамките на тогашната СФРЈ. Но, за жал, поради опкружувањето и ненавременото поставување приоритети во внатрешното уредување на меѓуетнички и економски план, како и еквидистанцата и селективниот однос со соседите, државата речиси континуирано е во некаква политичка или безбедносна криза. Аспирациите за поголеми права, човекови и колективни, посебно на Албанците, како и другите предизвици за подобар и подостоинствен живот, се претворија во барања и молење до тие што одлучуваа и одлучуваат да даваат или да не даваат права.



Тоа што најдобро ни одеше, барем декларативно, беше определбата на сите, со партиски и национален консензус, за зачленување во евроатлантските структури. Со една ваква определба, верувам дека потсвесно мислевме дека полесно и побрзо ќе ги решиме нашите внатрешни и надворешни проблеми. И тогаш, а и денес, треба да бидеме свесни дека со сите соседи имавме и имаме спорни прашања кои во билатерала тешко се решаваат, имајќи ја предвид нашата политичка, дипломатска и економска моќ.

Да ги анализираме по некој редослед нашите односи со соседите, почнувајќи од Република Бугарија. Проблемите со историските личности, идентитетот, јазикот, и македонското малцинство во Република Бугарија секогаш се предмет на недоразбирања. Но, за доброто на двете страни, заедничката определба за евро-атлантските структури овозможи во еден период интензитетот на тие недоразбирања да спласне, па следствено на тоа, Република Бугарија стана членка на НАТО и ЕУ, а ние добивме статус на земја - кандидат за ЕУ. Со Република Србија спорот со признавањето на автокефалноста на МПЦ и понатаму постои, но се' додека не изградиме позиција која ќе го олеснува дијалогот, не треба да форсираме. Има знаци на европеизација и на Србија, што ќе донесе нешто заедничко, а тоа е определбата за интеграција во ЕУ и во НАТО. Таму ќе се сретнеме во други околности и критериуми за заемно почитување, оттука и решавањето на спорот со МПЦ е можно. Со Република Албанија во континуитет градиме добри односи, но одвреме-навреме имавме недоразбирања, а главна причина секогаш беше статусот на Албанците во Македонија и нивните легитимни права. Вреди да се спомне дека и со Албанија ја делиме определбата за НАТО и ЕУ. Со Република Косово, по признавањето на независноста, постои историска шанса да се разбие континуираниот негативен став спрема Албанците во Косово, а наедно да се развијат добрососедски, политички и економски односи. Патем, треба да го спомнеме фактот дека Албанија и Косово, односно сите Албанци секогаш имале фер однос спрема националниот идентитет на Македонците.



За жал, со една соседна држава која најмногу ја посетуваат нашите граѓани, Република Грција, имаме најтежок проблем. Логички гледано банален, но никако да се реши спорот со името. Република Грција има јака позиција во меѓународните институции, со години е членка на НАТО и на ЕУ. Затоа, приодот кон овој чувствителен проблем треба да биде рационален, со политички и дипломатски такт. Секогаш треба да се остава впечаток дека го почитуваме древното античко минато на Грција, брендирано од поодамна, што не значи откажување од својот идентитет и историја. Треба да градиме кооперативен однос кон спорот со името не оставајќи простор за кавги и провокации, бидејќи со негативен пристап од двете страни се отвораат проблеми кои се однесуваат и на македонскиот идентитет. Се' уште мислам дека токму во овој сегмент ја промашивме работата пред НАТО - самитот во Букурешт и плативме скапо за тоа - останавме надвор од НАТО. Да настапевме пред тоа помудро и да ги разберевме нашите стратегиски партнери и пријатели, ќе имаше компромис кој немаше во целост да задоволи ниту една страна, но во перспектива придобивката од тој компромис ќе беше огромна. Ние сега сме надвор од НАТО, се' подалеку од компромисот со Република Грција, почнаа да не' одбегнуваат и пријателските држави. Полека, но сигурно се (само)изолираме. Не е доволно само да ја сакаш својата земја, треба и да знаеш да ја сакаш! Најодговорните луѓе во државата, по се' изгледа, не знаат да ја сакаат својата земја! Штета! И понатаму ќе ни се поставува прашањето, ќе ја биде ли Македонија...

(Авторот е поранешен пратеник и потпретседател на Евроатлантскиот совет на Македонија)