Заоѓа сонцето во „империјата на благосостојбата“

Социјалните придобивки на Европејците се' повеќе се доведуваат во прашање

ПАРИЗ - Низ Западна Европа „империјата на удобен живот“, придобивките и очекувањата одненадеж се доведени во прашање. Кризата со дефицитот што му се заканува на еврото ја поткопа одржливоста на европскиот стандард за социјална помош, изграден од левоориентираните власти по завршувањето на Втората светска војна. Европејците се фалеа со својот социјален модел, со дарежливите одмори и предвремени пензионирања, со своите национални системи за здравствена заштита и обемните социјални бенефити, што беше во контраст со суровоста на американскиот капитализам.

Европејците имаа корист од ниските давачки за армиите, заштитени од НАТО и од американскиот нуклеарен чадор. „Европа што заштитува“ беше до скоро слоганот на ЕУ. Меѓутоа, низ цела Европа, поради се' поголемите буџети, намалени приходи од даноците и населението што старее, владите се сведоци на се' поголеми дефицити и многу лоши вести на повидок.

Со мал раст, ниска стапка на наталитет и подолг животен век, Европа повеќе не може да си дозволи комфорен начин на живот, барем не без период на штедење и значителни промени. Земјите се обидуваат повторно да ги придобијат инвеститорите со намалување на платите, зголемување на старосната граница за пензионирање, зголемување на бројот на работните часови и намалување на здравствените олеснувања и пензиите.

„Сега се наоѓаме во состојба на спасување“, вели Карл Билт, шведски министер за надворешни работи. „Но, мора за многу кратко време да преминеме во состојба на реформи. ’Реформскиот дефицит‘ е реален проблем“, вели тој, посочувајќи ја потребата за структурални промени.

Засега реакциите на напорите за намалување на трошоците во Европа се песимизам и бес, и покрај разбирањето дека сегашниот систем е неодржлив. Во Атина, Арис Јорданидис (25), дипломиран економист кој работи во книжарница, се спротивставува на плановите да плаќа повисоки даноци за да се финансира огромниот државен сектор и неговите вработени. „Тие со години само седат и пијат кафе, муабетат на телефон и потоа се пензионираат на 50 години и имаат убави пензии“, вели тој. „Што се однесува до нас, како што тргнале работите ќе треба да работиме до 70 години“. Во Рим, Алдо Кимаља (52) предава фотографија и е голем песимист во врска со своето пензионирање. „Ќе биде тешко, бидејќи ќе нема луѓе што ќе ја полнат касата на пензискиот фонд. Не станува збор само за мене, земјава нема иднина“, вели тој.

Промените сега станаа итни. Населението на Европа брзо старее, бидејќи е намалена стапката на раѓања. Стапката на невработеност е зголемена со оглед на тоа дека традиционалните индустрии се преселија во Азија, а регионот не е доволно конкурентен на светските пазари.

Според Европската комисија, до 2050 година процентот на Европејци постари од 65 години речиси двојно ќе се зголеми. Во 50-тите години од минатиот век имаше седум работници за секој пензионер во напредните економии. До 2050 година размерот во ЕУ ќе падне за 1,3 спрема еден. „Минато се безгрижните денови за земјите како Грција, Португалија и Шпанија, но и за нас, исто така“, коментира Лорен Коен Тануги, француски адвокат, кој за потребите на француската влада спроведе истражување за Европа во глобалната економија. „Голем број Европејци нема да сакаат проблеми во таа смисла, но тоа е бурата со која се соочуваме. Повеќе не можеме да си го дозволиме стариот социјален модел и се чувствува реална потреба за структурални промени“.

Во Париз, Малка Бранис (88) живее од пензијата на својот покоен сопруг. „Се грижам за следната генерација“, посочува таа за време на ручекот со својата снаа, Доминик Алкан (49). „Оние луѓе што не оставаат некоја пара настрана нема да имаат ништо“. Алкан очекува дека ќе треба да работи подолго како трговски патник. „Но, се плашам дека никогаш нема да го постигнам истото ниво на комфор“, вели таа. „Нема да бидам во можност да си ја извршувам работата на 63 години; бидејќи да се биде продавачка бара голема енергија“. Густав Брун Дарне (18) е средношколец. „Единствената работа што ни се кажува е дека ние ќе треба да плаќаме за другите“, вели тој, пиејќи пиво во едно кафуле. Келнерот се надоврзува на муабетот, дискутирајќи за плановите за прекројување на францускиот пензиски систем. „Тоа ќе биде голем проблем“, рече келнерот. „Ќе треба да работиме повеќе и подолго“.

Бројките ја покажуваат сериозноста на проблемот. Бруто-трошоците за социјална помош во Европската унија се зголемија од 16 проценти од БДП во 1980 година на 21 процент во 2005 година, во споредба со 15,9 проценти во САД. Во Франција оваа бројка сега изнесува 31 процент, највисока е во Европа, и пензиите сочинуваат повеќе од 44 проценти од вкупните трошоци, а здравствената заштита 30 проценти.

Предизвикот е особено обесхрабрувачки во Франција, која речиси не направи ништо за да ги намали обврските на државата отколку што тоа беше случај со некои нејзини соседи. Во Шведска и во Швајцарија седум од десет луѓе работат и по 50-тата година. Во Франција таков е случајот со само половина од населението. Законската возраст за пензионирање во Франција е на 60 години, додека Германија неодамна ја зголеми на 67 за оние што се родени по 1963 година. Со пензионирањето на „бејби бум“ генерацијата бројката на пензионери ќе се искачи на 47 проценти во Европа во периодот од сега до 2050 година, додека бројката на лица помлади од 60 години ќе остане иста. Францускиот пензиски систем денес има дефицит од 11 милијарди евра, а до 2050 година тој ќе изнесува 103 милијарди евра, околу 2,6 проценти од проектираното економско производство.

Голем број луѓе низ Европа велат дека континентот ќе треба да се адаптира на фискалните и демократски промени, бидејќи социјалниот мир зависи од тоа. „Европа нема да функционира без тоа“, вели Јошка Фишер, поранешен германски министер за надворешни работи, осврнувајќи се на заштитната улога на државата. „Во Европа има национализам и расизам во политичка смисла и овие страни ќе го искористат незадоволството од нашата социјална држава“, вели тој. „Станува збор за национална безбедност, за нашата демократија“. Франција на крајот ќе треба да ги следи Шведска и Германија во зголемувањето на возраста за пензионирање, додава тој. „Ова ќе треба да биде усогласено, европеизирано, или нема да профункционира - не може да одите во пензија на 65 години тука, а на 55 во Грција“, вели Фишер.

Проблемите се поизразени во „новите демократии“ во еврозоната - Грција, Португалија и Шпанија - кои ги прифатија европските демократски идеали, а Европа ги прифати од политички причини пред да бидат подготвени нивните економии. Тие изградија огромни државни системи на грбот на еврото, но сега тоа мора да се промени. Под заканата за неисполнување на обврските, Грција ги замрзна пензиите за три години и излезе со предлог-закон за зголемување на законската возраст за пензионирање на 65 години. Грција ги замрзна платите во јавниот сектор и ги намали бенефициите за вработените во државната администрација. Португалија за пет проценти ги намали платите на административците на повисоки функции и политичарите, и ги зголеми даноците, а ги откажа големите проекти; Шпанија прави кратење на платите во јавниот сектор за пет проценти и замрзнување на висината на платите за 2011 година додека, исто така, ги крати и јавните проекти. Меѓутоа, сите три земји мора да направат многу повеќе. (Њујорк тајмс)