Ќе замине ли Црвенковски од политиката по изборите?

Има три опции за лидерот на СДСМ, но тие во овој момент не отвораат пат за наследник во партијата

Александра М. Митевска

На вчерашниот датум пред осум години се одржаа четвртите парламентарни избори, непосредно по конфликтот и донесувањето на Рамковниот договор и прв пат според пропорционално-регионалниот изборен модел. Се чини, 15 септември има посебна симболика за актуелната вмровска елита, иако, според сите параметри, тоа би требало да биде датум од поголемо значење за социјалдемократите, кои тогаш се вратија на власт со рекорден број освоени гласови, а нивниот лидер Бранко Црвенковски убедливо го победи сегашниот премиер Никола Г��уевски во Првата изборна единица.

Сепак, изборниот пораз на десницата во 2002 година за Груевски значеше скок кон врвот за ВМРО-ДПМНЕ откако Љупчо Георгиевски се повлече од кормилото, инсталирајќи го во македонската политика принципот на лидерска одговорност за изборен пораз - нешто што не се практикуваше претходно. Следниот премиер што ги изгуби изборите - Владо Бучковски, во 2006 година беше принуден да замине од челната позиција во СДСМ. Но, никогаш досега Груевски не се изјаснил дали е подготвен да понесе одговорност во случај ВМРО-ДПМНЕ да доживее изборен пораз. Тоа е можеби и разбирливо ако се има предвид дека ВМРО-ДПМНЕ е цело време на врвот на рејтинг-листите. Затоа, пак, премиерот и неговите сопартијци се загрижени дали Црвенковски бил искрен кога кажал дека ќе се повлече од лидерската позиција во СДСМ ако ги изгуби следните избори.

Две изјави на Црвенковски за ВМРО-ДПМНЕ се крунски доказ дека тој го оддолжува повлекувањето од лидерската позиција во случај на изборен пораз.

Првата изјава е за Алсат во октомври минатата година: „Ако на следните парламентарни избори СДСМ претрпи пораз од ВМРО-ДПМНЕ, јас ќе се повлечам од лидерската функција и од политиката“. Втората изјава е од интервјуто за „Дневник“ минатата недела, каде што Црвенковски посочува: „И пред враќањето на лидерската функција во СДСМ, мојата политичка кариера беше целосно исполнета и заокружена. Ги вршев најважните и најпрестижните должности во државата, претседателската и премиерската, и тоа во едно историски неповторливо време. Што повеќе од тоа?“.

Но, и покрај богатиот политички стаж, Црвенковски е доволно млад за едноставно да се повлече од политиката, да ја користи доживотната апанажа како поранешен шеф на државата и да пишува мемоари.

Моментално најмалку три сценарија се во оптек за улогата на Црвенковски по наредните избори. Во случај на уште еден изборен пораз на сегашната опозиција, се чини извесно заминувањето на Црвенковски од високата политика, иако и тука се можни различни толкувања околу тоа дали е пораз ситуација во која ВМРО-ДПМНЕ би освоила најмногу пратенички места, но не доволно за да формира влада. Во соопштението што го испрати СДСМ како одговор на дилемите на ВМРО-ДПМНЕ се наведува: „Бранко Црвенковски и сите во СДСМ се убедени во победа на следните парламентарни избори. Ако евентуално СДСМ и по тие избори остане во опозиција, тоа ќе биде крај на политичката кариера на Црвенковски“.

Јасно е дека уште еден изборен пораз, петти, би бил погубен за СДСМ и дека би ја втурнал во уште поголема криза партијата, која последниве месеци почна да ги покажува првите знаци на закрепнување. Анкетите велат едно, а социјалдемократите тврдат дека им претстои враќање на власт. Ако навистина победат социјалдемократите, што од денешен аспект е невозможна мисија, Црвенковски би можел да избира меѓу две опции: да се врати во премиерската фотелја на „Илинденска“ или да му ја препушти најмоќната позиција во извршната власт на некој од своите соработници, а тој, евентуално, да ги чека следните претседателски избори во 2014 (доколку претседателската позиција се' уште претставува предизвик за него) за да си овозможи пауза, а потоа и враќање во политиката.

Од изјавите на Црвенковски може да се заклучи дека и тој не ја отфрла можноста да се откаже од премиерската функција. Во интервјуто во „Дневник“, на пример, тој вели: „Дали јас ќе бидам кандидат за премиер или не и ако не сум, каква личност ќе треба да биде кандидатот, ќе одлучат органите на партијата. Одлуката ќе биде донесена во оној момент кога ќе процениме дека ќе предизвика најголем позитивен ефект врз изборниот исход“.

На крајот на оваа изјава Црвенковски, всушност, најавува дека евентуалната одлука тој да не биде кандидат за премиер би била донесена пред изборите, а не откако ќе се знае резултатот од нив. Друга работа е дали Црвенковски, воопшто, ќе биде носител на листа на изборите и дали потенцијалниот нов премиер од редовите на СДСМ би станал и лидер на партијата, што, исто така, би значело заминување на Црвенковски од дневната политика, но и можност за ублажување на неговата одговорност при изборен пораз? Социјалдемократите имаат едно лошо искуство со премиер, кој не беше член на партиското раководство, а, веројатно, го имаат предвид и случајот со нивната сестринска СДП во Хрватска, чие раководство направи лоша процена кога за премиер го кандидираше Љубо Јурчиќ, место партискиот лидер Зоран Миловановиќ. Или примерот од Србија, каде што актуелниот премиер Мирко Цветковиќ функционира во сенката на лидерот на владејачката партија и претседател на државата, Борис Тадиќ.

Во последната година социјалдемократите не се обидоа да промовираат нова личност како алтернатива за Црвенковски за да не се ризикува незадоволство кај членството по повлекување на харизматичниот лидер.