Европа-Балкан
Далеку е Брисел
 Иван Торов
Какви се реперкусиите на ирското "не"на Лисабон врз понатамошната европска перспектива на државите од балканскиот регион
БЕЛГРАД - Ирското референдумско "не" на Лисабонската спогодба како да станува вистински кошмар за Брисел, без оглед колку водечките членки на ЕУ се обидуваат да ја прикријат својата нервоза. Сите, помалку или повеќе, се затекнати, но сепак се надеваат дека нема да се случи најлошото - поради отпорот на една помала членка, Европската унија да биде блокирана од 1 јануари идната година. За разлика од релативниот оптимизам на Јанша и на Рупел, кои деновиве го завршуваат шестмесечното претседателствување со Унијата, новиот кормилар, францускиот претседател Саркози е позагрижен за крајниот исход од новонастнатата криза. Уште повеќе, бидејќи постои реална опасност уште некоја од преостанатите осум земји, чии парламенти треба да го ратификуваат лисабонскиот "устав", да тргне по ирските стапки.
Како што изгледаат работите моментално (ако во меѓувреме не се смисли нешто спектакуларно), цехот на ирското спротивставување најверојатно, први ќе го платат потенцијалните нови членки на ЕУ, балканските држави, кои веќе се построија пред бриселскиот шалтер, но и Турција. Последниот самит во Брисел покажа дека полемиката дали проширувањето на Унијата со нови членки ќе биде блокирано (за што категорично инсистираат Франција и Луксембург), не е без основа, и покрај охрабрувачките пораки до балканските престолнини помалку да размислуваат за Ирска, а повеќе за интензивирање на своите подготовки за приближување кон ЕУ. Во прв план, секако, се Турција и Хрватска. Додека преговорите со Анкара ќе бидат покомплексни, покомплицирани и понеизвесни поради енергичното спротивставување на некои европски земји за приемот на оваа муслиманска држава, односно ќе потраат, Хрватска, судејќи по се', ќе биде прва која ќе почувствува реперкусии од негативниот исход од ирското изјаснување. Нејзината оптимистичка варијанта дека следната година ќе стане 28. членка на ЕУ, сега е во втор план. Таа можност, секако, беше донекаде неизвесна и пред ирското "изненадување", бидејќи повеќе беше плод на желбите на Месиќ и на Санадар и лобистичкиот притисок на некои водечки членки, отколку процена дека Хрватска ги исполнила сите предуслови за прием. Ако се суди според повеќе пати повторуваниот став на францускиот претседател, и Хрватска ќе мора да почека ЕУ во меѓувреме да најде излез од ќор-сокакот во кој западна.
Што се однесува до другите земји од балканскиот регион, тие, главно, се таму каде што беа и досега, и нивното напредување кон ЕУ многу повеќе зависи од брзината и длабочината на реформите што им се поставени како услов, отколку од (не)извесноста како Брисел ќе ја реши сопствената криза. Накратко, нивниот пат во Европа ќе биде долг, подолг отколку што се претпоставуваше, но првенствено поради сопствена вина.
Македонскиот пример можеби е најилустративен за тоа. Иако стекна статус на кандидат уште во 2005 година, државата ја прокоцка својата шанса со катастрофално лоша организација на последните парламентарни избори, но, објективно, се' тргна надолу уште пред две години кога власта ја освои ВМРО-ДПМНЕ и ја "презеде" грижата за евроатлантските интеграции. Иако би можело да се полемизира околу тоа што е причина, а што последица, тоа нема да го намали впечатокот дека и македонските политичари со своето однесување придонесоа спорот со Грција околу името на државата во меѓувреме да се претвори во двојно вето: првото, од Букурешт кога на Македонија, и покрај најавите и ветувањата, не и' беше упатена покана за зачленување во НАТО, и второто, најново, од Брисел, од каде што е порачано дека "пронаоѓањето меѓусебно прифатливо решение" во преговорите со Атина, е уште еден, дополнителен, можеби и најтежок, а сепак, неофицијален предуслов за да може Македонија да се придвижи од мртва точка. Дури и ако свесно се занемари впечатокот дека Скопје практично е казнето поради насилствата на парламентарните избори. Грција, без сомневање, ги искористи тие нови околности за и самата да придонесе за продлабочување на кризата во македонското општество.
Србија, за разлика од нејзиниот јужен сосед, во меѓувреме, донекаде ја поправи својата позиција кон ЕУ. Сите некако ја охрабруваат во надеж дека ќе се формира т.н. проевропска влада, дури и со нереформираните социјалисти на Милошевиќ. Според принципот "дај што ќе дадеш", се' е подобро од влада на Коштуница, Шешељ и Дачиќ, во Брисел се надеваат дека ССА наскоро ќе биде ратификувана во новиот српски парламент. Сепак, нејзината и примената на Преодната спогодба ќе зависат од подготвеноста на идната "жолто-црвена" коалиција (ДП и СПС) да ги испорача во Хашкиот трибунал тројцата бегалци: Младиќ, Караџиќ и Хаџиќ. Минатонеделното испраќање на Стојан Жупљанин во Хаг е сфатено како добра најава, но, за волја на вистината, Србија на патот кон Европа ја чекаат уште многу пречки, од Косово до стравувањето дали владејачкиот "гемишт" од демократи и социјалисти ќе ја воспостави прекупотребната внатрешна стабилност.
Додека Албанија и Црна Гора допрва ги очекуваат порадикални внатрешни реформи за да пречекорат уште едно скалило на патот кон Европа, во овој момент најсреќна е -Босна и Херцеговина. Пред неколку дена потпишана е ССА, но рака на срце, малку кој верува дека Сараево има капацитети да оди подалеку од оваа спогодба. Дејтонската формула на државата, судејќи по се', веќе одамна е надмината и станува контрапродуктивна, но секој обид таа да се смени за момент може да ја претвори Босна во полигон на обновени судири. Компромисот околу заедничката полиција, поради кој Брисел го одобри потпишувањето на ССА, само создаде привид дека нешто исправно се случува во оваа држава. Додека премиерот на Република Српска го продолжува серијалот на националистички изјави со кој се продлабочува јазот меѓу Сараево и Бања Лука, мостарските судири на Хрватите и Бошњаците по фудбалскиот натпревар Хрватска-Турција најавуваат дека во односите меѓу трите конститутивни народи во БиХ и понатаму многу работи не штимаат. |
