Европа-Балкан

Сараевски сигнали

Иван Торов

Со реактивирањето на Солун би требало да се пресече евроскептицизмот што се' повеќе ги зафаќа речиси сите регионални кандидати или претенденти за членство

БЕЛГРАД - Десет години по сличниот собир во Загреб, во Сараево на 2 јуни ќе се одржи уште една меѓународна конференција за Западен Балкан. Организатор е Шпанија, односно Европската унија, а покрај очекуваните министри за надворешни работи на 27-члената Унија и сите држави на Западен Балкан, на самитот би требало да присуствуваат и претставници на САД, Русија и на Турција. Тема: забрзување на евроинтеграциските процеси на земјите во регионот и обид, во последно време, на мошне демотивираните лидери да им се испрати порака дека ЕУ не ги заборавила, иако поради сегашната економска и финансиска криза, но и се' повидлива политичка криза во Унијата, повеќе или помалку, ги стави на маргината. Ќе биде тоа, како што се очекува, своевидно потсетување на обврските што Брисел ги презеде со Солунската декларација од 2003 година, а официјалните претставници на ЕУ тврдат дека таа и денес е темелна платформа за интеграција на регионот во ЕУ. Со реактивирањето на Солун би требало, исто така, барем да се пресече евроскептицизмот што се' повеќе ги зафаќа речиси сите регионални кандидати или претенденти за членство.

Воопшто не е случајно што за место за одржување на еден ваков собир е избрано Сараево. Иако во круговите на ЕУ истакнуваат дека самитот ќе има поширок контекст, па, според тоа, не може да се смета за некаков Дејтон 2, сите очекувања се дека Босна ќе биде една од најважните теми, ако не и доминантна. Колку поради фактот дека на неа во меѓународните институции се гледа како на црна дупка за европските пари и напори, толку и поради процената дека препуштањето на БиХ на судбината, односно нејзините раскарани национални лидери, оваа држава, сега апсолутна блокирана, ја претвори во потенцијално кризно, конфликтно, зошто да не се каже и вооружено жариште со несогледливи последици. Всушност, Босна и со овој собир добива статус и значење на главна грижа за Брисел, Вашингтон и за регионот и во таа смисла тешко се прикрива амбицијата на организаторите дека и на овој начин се влијае на „одмрзнување“ на босанските евроатлантски интеграции, но и на расположението на нејзините граѓани пред многу важните парламентарни избори планирани за оваа есен.

Сараевската конференција е замислена и како многу ефектна завршница на регионалниот процес, кој, според своите дострели, би можел да направи пресврт во мрачната балканска реалност. Средбите на српскиот (Тадиќ) и на хрватскиот (Јосиповиќ) претседател (имаше пет за два месеца) го навестуваат трендот на смирување на тензиите, како во билатералните односи на двете клучни западнобалкански држави, така и на поширокиот, регионален план, особено кога станува збор за односите на Србија и Хрватска кон Босна. Импулс за таков (очекуван) ангажман даде и неодамнешната Истанбулска декларација, која, со посредство на турскиот претседател Ѓул, ја потпишаа Борис Тадиќ и Харис Силајџиќ, член на Претседателството на БиХ, најжесток критичар на српската политика кон БиХ. Силајџиќ доаѓа на гости кај Тадиќ и многумина се подготвени од тој факт да извлечат заклучок дека Белград навистина ја менува својата политика кон БиХ, односно покажува подготвеност повеќе да комуницира со Сараево отколку со Бања Лука. Дека со тој заклучок, сепак, не треба претерано да се брза покажува тоа што Тадиќ почувствува потреба посебно да истакне дека посетата на Силајџиќ е неофицијална, речиси приватна и побрза во Република Српска за да му објасни на Милорад Додик дека Србија и натаму цврсто стои зад Бања Лука. Меѓутоа, српскиот државен врв е во фаза кога мора да води сметка, пред се', за своите проевропски амбиции, поради што извесна ревизија на својата регионална политика, всушност, му се наметнува како неминовност.

Дека се навестуваат подобри, поповолни регионални денови зборува и фактот дека на десетгодишнината од мировниот ангажман на невладината организација Игманска иницијатива, во Сараево, на 29 мај, неколку дена пред конференцијата за Западен Балкан, ќе се состанат шефовите на Хрватска, Србија, Црна Гора и Босна и Херцеговина. Значи, целата таа серија билатерални и регионални средби и собири, од Истанбул, преку Белград и Загреб, до Сараево, веќе им послужи на некои босански медиумски коментатори да се прашаат - дали на Балканот, конечно, почнува мир.

За таквото очекување придонесе и успешното усогласување на формулата според која Србија овој пат нема да ја бојкотира сараевската конференција, а Косово ќе биде претставено со својот министер за надворешни работи Скендер Исени. Имено, Белград и Приштина го прифатија шпанскиот предлог сите држави да бидат претставени само со имињата на нивните политичари, без името на државата и останатите државни симболи. Српскиот услов беше, сепак, во друштво на Хисени да биде и шефот на УНМИК, Ламберто Заниери. Навистина, се' уште не е апсолутно сигурно дали Приштина нема во последен момент да го откаже доаѓањето, но набљудувачите веруваат дека врз неа е извршен силен притисок да не создава проблеми и добро да размисли колку евентуалното бојкотирање на собирот би и' се исплатувало.

Доколку се' мине како што е предвидено, тоа ќе биде прва средба очи в очи на иста маса на српските и косовските официјални претставници (Јеремиќ и Хисени), но и доверливо навестување дека Белград и Приштина наскоро би можеле да почнат преговори за регулирање на мноштвото т.н. технички прашања од меѓусебните односи.