Фељтон

Македонско-бугарски историски контроверзии (22)

Ни Стразбур не и' може ништо на Софија

Бугарија кон Македонците се однесува како во времето кога им ги менуваше имињата на Турците, вели Красимир К'нев од Хелсиншкиот комитет

Виктор Цветаноски


ООМО „Илинден – ПИРИН“ е голем залак што тешко може да го проголта официјална Софија и прави се' да не и' даде легитимност на партијата на Македонците. Сите настојувања омовци да се вратат на политичката сцена ги спречува, измислувајќи разни формални причини и вршејќи пресија врз нив. Бугарските власти ги поставуваат таквите блокади не поради опасноста ОМО „Илинден“ – ПИРИН да стане моќен политички фактор, туку поради тоа што тие се Македонци и се борат за правата на македонското национално малцинство што Софија не го признава.

Партијата беше регистрирана на 12 декември 1999 година со решение на Софискиот градски суд. Таа учествуваше дури и на локални избори и победи во три населени места, а нејзини кандидати станаа кметови. Меѓутоа, набрзо потоа по барање на пратениците на БСП, партијата на актуелниот претседател Георги Прванов, Уставниот суд ја забрани ОМО „Илинден“ – ПИРИН, а таа поведе судски спор во Стразбур, кој ја осуди бугарската држава. Меѓутоа, Софија и ден денес не сака да го слушне гласот на демократска Европа и натаму си тера по старо.

„Бугарија во односот кон Македонците нема излезено од ’преродбенскиот процес’ од времето на насилничкото менување на имињата на Турците. Концепцијата на тогашната комунистичка власт беше дека такви луѓе нема. Штом има некакви што се сметаат за такви треба да бидат преименувани и да бидат асимилирани. Истото мислење е присутно денес во однос на Македонците во Бугарија. Пропагандата против ОМО ’Илинден‘ – ПИРИН што беше спроведена од речиси сите медиуми, пред се', од државните, посебно од Националната телевизија, потсетува на пропагандата што се водеше за време на ’преродбенскиот процес’ на Турците“, ни изјави по забраната на партијата претседателот на Бугарскиот хелсиншки комитет, Красимир К’нев, кој ја застапува пред Судот во Стразбур.

Тој смета дека ОМО „Илинден“ – ПИРИН, како и секоја друга партија, има право на свое постоење и нема никаква основа да биде прогласена за противуставна. Според него, тоа што го прифати Уставниот суд, всушност, било многу опасно.

„Самите мотиви на Уставниот суд за поништување на регистрацијата звучат како статија на овдешниот весник ’Македонија‘ на бугарската ВМРО, а не како на вистинско решение на врховен судски орган на држава. Решавачко влијание за таквото решение изигра токму фактот што тие луѓе се сметаат за Македонци. За жал, бугарската држава не признава постоење на такви луѓе. Не само во Бугарија, туку и во Република Македонија. Нема никакво сомнение дека во 1990-1991 година просторот за демократски ��деи во Бугарија беше поширок отколку што е сега. Јас мислам дека од 1990 година досега настапија негативни тенденции во бугарското општество, специјално во однос на правата на малцинствата. Воопшто во врска со човековите права имаше прогрес поради силен надворешен притисок, но во однос на правата на малцинствата има многу негативни тенденции“, вели К’нев.

По забраната на ОМО „Илинден“ – ПИРИН, реагираше и Клаус Шрамајер, поранешен германски амбасадор во Скопје. Од 1990 до 1996 година тој беше втор човек на германската амбасада во Софија и добро ги познаваше состојбите во Бугарија. Според него, прогласувањето на партијата на Македонците за противуставна било само една потврда на фактот дека на Балканот се' уште постоеле непријателства и недоверба, дека односите меѓу државите биле под влијание на чувствата и емоциите. „Тоа ќе биде долг процес што бара и промени во менталитетот, но тоа е единствениот вистински пат“, изјави Шрамајер .

Од членовите на Уставниот суд само судијката Маргарита Златарева беше против забраната на ОМО „Илинден“ – ПИРИН. Во образложението зошто се оградува од решението на судот, таа подвлекува дека идејата што ја поддржувала партијата дека во Бугарија живеат луѓе со македонско самосознание не и' се заканувала на територијалната целокупност.

„Вистина е дека идејата не е од тие што се пријатни за слушање, дури и дразни. Но тоа е слободата - да се кажуваат и мисли што ги мразиме. Уставно заштитеното право означува дека државата, односно судот не може да забранува изразување на една идеја само затоа што општеството ја смета за неприфатлива или навредлива или историски невистинита. Многу подраматични ќе се последиците од една забранета партија отколку од можностите таа отворено да ја извршува својата дејност“, образложи Златарева, која од некои медиуми беше обвинета дека не мисли како нејзините колеги поради тоа што имала македонски корени.

„И по влегувањето во ЕУ негаторскиот однос кон Македонците продолжува и натаму. За разлика од порано кога против нас имаше силна кампања во медиумите, таа сега е тивка. Мислам дека сфатија оти отворената кампања против нас им прави многу лоша услуга и го урива имиџот на Бугарија пред ЕУ. А нас ни дојде преку глава од постојаните напади врз партијата и Македонците и применивме друга тактика и за се' ги информираме сите институции на ЕУ. Кампањата во медиумите одеднаш стивна. За нас повеќе не се пишува ниту лошо ниту добро. Сега немаме случај да биде одбиено некое барање ако сакаме да се собереме по повод годишнината од убиството на Јане Сандански или од смртта на Гоце Делчев и Илинденското востание. На такви собирања повеќе не присуствуваат националистите на Красимир Каракачанов, кои ги извршуваат валканите работи на државата. Нивните луѓе што работеа за бугарските служби за безбедност одеднаш исчезнаа“, вели Стојко Стојков еден од копретседателите на ОМО „Илинден“ – ПИРИН.

Според него, нема никакви шанси Софија под притисок на Европа во догледно време да го признае македонското малцинство. „Сегашната власт се обидува да им објасни на европските структури дека нема потреба од признавање на македонско малцинство. Според нив, доволно било што Македонците биле регистрирани со пописот и дека тоа, всушност, било еден вид нивно признавање. Ние го оспоруваме тоа мошне успешно пред комисиите со кои имаме разговори и им објаснуваме дека тоа не е никакво признавање, дека ние сакаме да бидеме регистрирани во документите поврзани со Рамковната конвенција за правата на малцинствата за да можеме како бугарските државјани со македонска свест, да ги уживаме сите права што произлегуваат од тој документ кој го има верифицирано Бугарија. Засега Конвенцијата е мртво слово на хартија и таа воопшто не важи за нас Македонците. Ние сме бугарски граѓани и нашата иднина ја гледаме во бугарската држава, но сакаме да ги имаме сите права како национално малцинство. Сакаме нашите деца да учат и на македонски јазик за да можат да се запознаат со културата што се создава во Република Македонија. Сега тие се изолирани од развојот на македонската култура, а во бугарските училишта ги учат дека се Бугари и се' што е македонско е бугарско“, додава Стојков.

Тој посебно нагласува дека бројката од 5.000 Македонци регистрирани на последниот попис не е реална бидејќи притисокот врз нив да се определат како Бугари се' уште е голем. Како поткрепа на тоа го посочува примерот со кметот од едно село, кој според законот бил именуван од општината. Поради тоа што се определил како Македонец го повикале неговите претпоставени и му поставиле услов – или да го земе пописниот картон и таму да се запише како Бугарин или да го напушти кметското место. За и натаму да остане кмет морал да си ја смени националноста.

„Голем е бројот на Македонци кои се' уште се плашат јавно да кажат шт�� се по националност. Бугарската власт го знае тоа и нивниот страв постојано го потхранува. Тоа најдобро го илустрира акцијата што ја спроведе кога сите членови на ОМО „Илинден“ – ПИРИН ги викаше во полиција за да провери дали навистина се потпишале на пријавите за зачленување во нашата партија. Беа повикани 5.000 луѓе за наводно да им ги проверат потписите, а всушност за да ги исплашат“, објаснува Стојков.