Претходен број

ИНТЕРВЈУ

Грција не може да има монопол врз антиката

Антонио Милошоски, шеф на македонската дипломатија

Димитар Чулев

Господине министер, деновиве имавте средба со генералниот секретар на НАТО. Дали добивте нови пораки и „насоки“ кои треба да ги следи Македонија на патот кон Алијансата? Очигледно дека НАТО е толку далеку колку што е далеку решението за името.

Посетата на седиштето на НАТО, која беше мошне пријателска и конструктивна, е еден показател дека Македонија во Алијансата го има должното внимание. Истовремено, Алијансата во Македонија има еден докажан и стабилен сојузник. Пораките и насоките се заемни, а нивниот заеднички именител е продолжување на најблиската можна соработка во повеќе области.

Процесот на планираното проширување на НАТО и со Македонија не по наша вина е обременет со грчката злоупотреба на наметнатиот спор околу уставното име на Република Македонија, со грубо прекршување на обврските преземени со Привремената спогодба од 1995 година. Сепак, ќе продолжиме да ги вложуваме сите напори за да ја одржиме нашата подготвеност за членство во НАТО, кое ќе се случи во моментот кога ќе се создадат услови тоа да се оствари на достоинствен начин. НАТО е сојуз на слободни нации и Македонија има полно право во Алијансата да влезе како слободна, а не како понижена или уценета нација.



НАТО и внатрешната поставеност и солидарност на организацијата е позната, грчката страт��гија за блокирање на приклучувањето на Македонија се знае. Во таква поставеност на односите постои ли маневарски простор работите да се придвижат од мртва точка или ќе чекаме некои други времиња.

Системот на внатрешно одлучување во Алијансата е познат. Свесни сме дека нема да биде лесно да се надмине грчката политика на попречување на нашето меѓународно етаблирање, која почна уште во 1991 година со блокадата во ОН, продолжи со блокадата кон признавањето на нашата независност од тогашната Европска економска заедница до 1995 година и кулминираше минатата година на Самитот на НАТО во Букурешт.

Но, со една постојаност, со добронамерност, во тесна соработка со мнозинството пријателски НАТО-земји и во едни малку поповолни околности, мислам дека не е неможно да се надмине парадоксот во кој една НАТО-членка го попречува планот на Алијансата да се проширува со земјите кои сакаат и можат да бидат корисен член на Северноатлантската организација.

Дали амбасадорот Зоран Јолевски стави на масата на Метју Нимиц нови идеи за продолжување на преговорите во правец кој Македонија го посакува (да не се загрози македонскиот идентитет, јазик, култура), а сепак да води кон компромис, кој изгледа дека е неминовен?

Македонија е подготвена да води дијалог за постигнување компромис со Грција. Кога би стасале до едно посакувано и праведно решение, согласно со уставниот принцип според кој носители на суверенитетот се македонските граѓани, решени сме тој предлог да го ставиме на референдумско одлучување. Но, грчката стратегија за негирање на македонскиот национален идентитет и наметнување едностран диктат за разликите околу името преку уцена и притисок сметаме дека се отежнувачки фактор во обидите за изнаоѓање компромисно решение.

Со цел да дадеме придонес во подобрувањето на атмосферата за дијалог како и да ги пресретнеме грчките емоционални реакции поврзани со прашања од историјата, амбасадорот Јолевски ја искористи можноста на неговата прва средба во Њујорк да ја реафирмира македонската иницијатива за формирање мешовита македонско-грчка образовно-историска комисија. Би било добар знак ако грчката страна ја прифати иницијативата.



Дали надворешната политика на Македонија се базира на интернационална агенда или повеќе е потпрена на некои внатрешни перцепции. Името е со папочна врска поврзано со НАТО и ЕУ. Дали се согласувате дека изборот на алтернативи е речиси никаков?

Нашата внатрешна политика, која се стреми кон надградба на општеството врз демократски основи, владеење на правото, пазарна економија, човекови права, мултиетничката рамка, регионалната соработка и глобалната одговорност е соодветна со нашата цел во меѓународните односи.

Надградувањето на државата врз база на овие принципи е полезно за развојот на Македонија, а истовремено е постигнување на критериумите кои се најзначајни при зачленувањето во Европската унија. Тоа е нашата цел.



Дора Бакојани ја заобиколи Македонија на последната турнеја и со тоа упати уште една порака дека дијалогот Атина – Скопје е далеку. Уште повеќе, грчката политичка гарнитура, сега и со приклучувањето на Андонис Самарас, го има истиот ментален склоп од почетокот на ’90-тите. Значи, работите ќе се усложнуваат. Има ли план како понатаму да се игра оваа шаховска партија, а да не биде завршетокот пат-позиција.

Во ноември 2004 година, веднаш по признавањето на нашето уставно име од страна на Вашингтон, грчката влада усвои забрана за остварување билатерални посети меѓу Грција и Македонија. Таа забрана, за жал, се' уште е во сила, и тоа ги ограничува нашите грчки колеги да не' поканат или да не' посетат кога ги повикуваме на билатерална средба. Сепак, претседавањето со ОБСЕ дава можност да се оствари контакт преку тој мандат и очекувам дека колешката Бакојани ќе ја искористи оваа прилика за посета на Македонија во текот на оваа година.

Истовремено, враќањето екстремисти како Самарас во реконструираната грчка влада сериозно не' загрижува. Изгледа дека ваквите потези се најава за уште поагресивен притисок врз Македонија од грчка страна. Ваквите политички рокади се уште еден показател дека македонското прашање во Грција и во периодот пред нас ќе продолжи да се употребува за владина манипулација на домашната јавност и за дефокусирање на вниманието од некои корупциски афери или социјални нереди. За жал, ваквите постапки ќе ги усложнат работите.



Искрено, како ги оценувате прекрстувањето на автопат во „Александар Велики“, стадионот во Скопје во „Арена Филип Втори“ и предлогот на Бакојани заедно со нејзиниот ирачки колега да гради споменик на Александар во Мосул, Ирак. Дали е ова најава за нова „трка за вооружување“ со антички споменици?

Во цивилизираниот свет, земјите, градовите, невладините здруженија и, пред се', поединците имаат полно право да ја искажат својата почит кон личностите од нивното или светското културно и историско наследство. Се работи за принцип. Во 1988 година, грчката влада донесе одлука за преименување на името на нивната покраина северна Грција со новото име Македонија и Тракија. Во 1992 година, Грција го преименува солунскиот аеродром „Микра“ во аеродром „Македонија“. Затоа, Република Македонија нема ништо помало право од Грција да го користи овој универзален принцип. Хистеричните реакции од некои грчки националисти и политичките притисоци врз Македонија не го девалвираат овој принцип, а имаат само контраефект во дадениов контекст. Грчкиот монополистички однос кон антиката и' дава привид на забрането овошје и со тоа ја прави контроверзна. Ваквиот монополистички пристап е главната причина за недоразбирањата на темите поврзани со историските великани. Затоа мислам дека основањето една заедничка образовно-историска комисија ќе биде корисна работа и ќе им помогне и на Грците и на Македонците да научат да споделуваат некои нешта од богатата историја, која се напластила во оваа наша тесна балканска географија. И конечно, заедничката комисија е добра работа затоа што историјата е најпаметно да им се остави на историчарите.

Забележливо е дека односите со Европската унија речиси целосно се префрлени на вицепремиерот за европски интеграции.

Настапот во однос на приоритетите на Македонија поврзани со ЕУ ни се солидно координирани со вицепремиерот Боцевски. Тој и Секторот за европски прашања вложуваат многу во процесот на евроинтеграциите, што високо се цени во Министерството за надворешни работи. А, во однос на Вашиот коментар би рекол дека во нашата работа има сосема доволно надлежности, а уште повеќе обврски, така што има доволно простор за секого.

Како ги оценувате кандидатите за шеф на државата, бидејќи со идниот претседател ќе мора да соработувате?

Мислам дека еден дел од кандидатите влегоа во трката за претседател со желба да победат, додека има поединци кои се влезени во игра со првенствена цел да повредат, да навредат и омаловажуваат некои актуелни политичари. Во однос на мојата процена, без намера да ги потценам другите, таа оди во полза на професорот Иванов. Имам добро мислење за него и сметам дека има солиден капацитет за да се носи со обврските и надлежностите.



Да се вратиме во Европа. Целата енергија на македонската надворешна политика како да е насочена кон укинувањето на визите. Дали само со укинувањето на визите ќе станеме дел од Европа?

Нашата енергија првенствено е насочена кон добивање датум за почнување на пристапните преговори за членство во ЕУ. Преговорите за членство во ЕУ се приоритетот на Македонија. За визите и за ЕУ би рекол дека Македонија и денеска е дел од Европа, и културно, и географски, и цивилизациски, и политички. Укинувањето на визите само ќе ја засили двостраната врска со земјите од ЕУ и ќе биде особено корисен за продлабочување на културната, стопанската и образовната размена. Тоа ќе даде дополнителен импулс на европеизирањето на целото македонско општество. Безвизната политика кон Македонија ќе биде полезна и за ЕУ и за нас.



Годинава ќе добиеме еден месец порано извештај од Европската комисија. Колку Македонија темелно се подготвува тој извештај да биде позитивен како услов да добиеме датум за почнување преговори со ЕУ?

Македонската Влада посветено работи на реформите кои се важни за евроинтеграциите. Претходниот извештај на ЕК ни служеше како патоказ за усвојувањето на Скицата за реализација на клучните препораки. Целта ни е да ги реализираме зададените услови со што меѓу нас и политичката одлука на ЕУ за определување датум за преговори не би имало неостварени одредници. Во целиот овој процес Европската комисија ја сметаме за партнер со кој имаме заедничка цел.



Доколку на изборите пак се случат онакви инциденти и неправилности како лани во јуни, може ли воопшто да се најде начин како тоа да им се објасни на македонските граѓани и пријателите во ЕУ и во НАТО или, пак, дефинитивно ќе ја запечатиме претставата за незрела демократија.

Ниедна држава не е тотално имуна на ризиците од инциденти од различен вид и во различни околности. Пред некое време, бевме сведоци на несакани инциденти кои го потресоа грчкото општество, оставајќи зад себе многу неред и уште повеќе неодговорени прашања. Но, важно е функционирањето на системот, неговата отвореност и ефикасност. Важно е секој политички чинител во општеството, а пред се' Владата, да се справи со преземената одговорност. Во тој контекст, сметам дека Македонија има капацитет и политичка волја да спроведе добри и успешни избори. Најголемиот капитал за тоа е демократската зрелост на македонските граѓани.