Досиејата за лустрацијата се во Белград

Многу сомнежи во почетокот на прочистувањето на општеството

Оливера Војновска

Со многу сомнежи и непознатости од денеска во Македонија стартува лустрацијата. Во самиот старт на долгонајавуваниот прочистувачки процес на општеството, вчера беа искажани стравувања дека најголемиот дел од документацијата е прочешлана и не е во државата, што само по себе го доведува под голем прашалник успехот на целиот проект.

Еден од лустраторите, довчерашниот заменик-претседател на Комисијата за верификација на фактите, Ѓорѓи Малковски, на првата прес-конференција на Комисијата соопшти дека најголемиот дел од досиејата се во Белград и, според негово мислење, доколку бидат побарани, нема да ни бидат дадени.

Одговарајќи на новинарско прашање, Малковски рече дека во Македонија има вкупно 36.000 досиеја, од кои околу 16.000 се од идеолошки причини и се наоѓаат во Архивот, а 20.000 се на затвореници од „Идризово“.

Потоа тој појасни: „Во овие досиеја не се пресметани оние што се чуваат за оперативни работи во Управата за контраразузнавање и безбедност. Се разбира, имаме и досиеја што се чуваат во приватни архиви за кои немаме информации колкава е нивната бројка. Но, во основа, она што нас ни е потребно и јавноста треба да го знае е дека најголемиот дел од досиејата се наоѓаат во Белград. И тоа во комплетна форма, заради тој реципроцитет што постоел во поранешна Југославија, и за кои, се разбира, не знаеме во колкав број се, во каква состојба и за кои лица се тие досиеја“.

Ова признание на Малковски дека Комисијата, всушност, има врзани раце предизвика лавина новинарски прашања, по што неговите колеги со кои беше на заедничката прес-конференција (претседателот на Комисијата, Шпенди Винца, неговиот заменик Чедомир Дамјановски и досегашниот прв лустратор Агим Мехмети) се обидоа да го релативизираат тоа што тој го кажа.
Прашан на какви приватни архиви мисли, Малковски рече дека се работи за лични архиви на лица кои биле на функции во поранешниот систем и поради сплет на околности: функцијата, местото и позицијата, ги зеле тие досиеја, ги користеле за свои работи, а потоа ги зачувале. „За ова немаме точни информации и најверојатно никогаш нема да дознаеме колкав е тој број“, беше дециден Малковски.

На прашањето дали Комисијата има воспоставено комуникација со Белград, тој одговори: „Немаме воспоставено никаква комуникација“. А за тоа зошто е сигурен дека нема да ни ги дадат, Малковски рече: „Затоа што тоа се досиеја кои се чуваат во нивните служби за безбедност и кои, најверојатно, никогаш нема да ги добиеме. Можеби во некои подобри времиња, сега не!“

На нов��нарско инсистирање да ги поткрепи тврдењата, Малковски рече: „За сите досиеја што беа водени во Македонија до 1991 година, истовремено беше препраќана копија и во Белград. Тоа се оперативни досиеја за кои службата во Белград си води евиденција, не само за Македонија туку и за сите држави од поранешна Југославија. И нема да ни ги дадат, затоа што засега нивната политика е таква. И Архивот се' уште не може да добие архивски материјали од поранешна Југославија“. Потоа додаде дека „ниту една служба не би дала досие од таков карактер“ и појасни дека поентата е во тоа што некое досие од Белград можеби би ни требало во ситуација кога досието што е во Македонија не е целосно.

Додека Малковски говореше, Винца, Дамјановски и Мехмети цело време повторуваа дека „не се разбираме“. Објаснуваа дека допрва ќе побараат соработка со службата во Белград.

Особено нервозно реагираа на новинарските забелешки од типот: „Дали тоа значи дека Македонија нема да спроведе вистинска лустрација“. „Не можеме однапред да кажеме, да ги добиеме најнапред изјавите, ќе има постапка.... Има недоразбирање, Малковски зборуваше дека можеби постојат копии во Белград за одреден број досиеја што ги нема во Македонија. Не сите досиеја“, инсистираа на разбирање колегите на Малковски.

Претседателот на Комисијата, Винца, во неколку наврати кажа дека се сигурни дека лустрацијата ќе биде успешна. „Да не мислевме така, немаше да аплицираме“, ги уверуваше тој новинарите.

Инаку, почнувајќи од денеска, па до 30 септември, изјави за тоа дека не биле соработници со тајните полициски служби ќе даваат највисоките државни функционери: претседателот, премиерот и спикерот. Во овој прв бран, со кој ќе бидат опфатени околу 250 јавни функционери, изјави до Комисијата ќе доставуваат и пратениците, министрите и градоначалниците.

Комисијата најнапред ќе ја утврдува вистинитоста на изјавите кои веќе ги дале самите лустратори. Но, тоа ќе биде откако ќе се вселат во новите простории на 17. кат во зградата на МРТВ. Лустраторите веруваат дека тоа ќе биде наскоро и нема да се случи напразно да поминат уште шест месеци.