Претходен број

Дали ќе има иселенички бран кон ЕУ

Укинувањето на визите за македонските граѓани нема да го олесни барањето работа во Европската унија

Од нашиот дописник
Слободанка Јовановска

Брисел - Укинувањето на визниот режим идната година ги исправа македонските граѓани пред ново искушение - да си ја пробаат среќата во странство или не, барајќи вработување во земјите-членки на Европската унија? Последните истражувања на „Балкан галуп“ покажаа дека една третина од граѓаните би сакале да заминат, а дури две третини се незадоволни од внатрешните состојби и од нивото на стандард што го имаат.

Ќе и' се случи ли на Македонија голем иселенички бран и дали безвизниот режим ќе ги одвлече квалитетните кадри од земјата, како што тоа им се случи на Бугарија и на Романија?

Искуствата на имигрантите во земјите-членки на ЕУ, а особено во Белгија, покажуваат дека, со или без визен режим, границите се' повеќе се затвораат за имигрантите и дека којзнае што нема да се смени за граѓаните од Македонија, бидејќи од 1 јануари ќе се укинат само туристичките визи до три месеци, а за секој подолг престој и со друга намена повторно ќе треба да се чека пред амбасадите или пред други странски институции.

Иако секоја од земјите-членки на ЕУ има специфичности во политиката кон странската работна сила, генерално, сите ја искомплицираа до перфекција процедурата за добивање работна виза, додека илегалниот престој станува тешко изводлива операција, а во најдрастичен случај и кривично дело (Италија), при што депортирањето ќе стане наша честа реалност, зашто со визниот режим оди и договорот за реадмисија.

Моментно во ЕУ само пет отсто од вработените се илегалци, односно 20 милиона од 410 милиони работоспособни жители, а новите мерки на Брисел, со кои се предвидени сериозни казни за работодавците на црно, дополнително ќе ја намалaт таа бројка.

За разлика од времето кога Бугарите и Романците навалија во земјите-членки на ЕУ да бараат работа, сега атмосферата драстично е сменета, како резултат на економската криза, намалувањето на бројот на работните места, непријателскиот однос кон имигрантите, па и протестите во неколку земји поради увозот на работници , што принуди дел од источноевропските граѓани да го сменат правецот и да се враќаат дома. Во Велика Британија, која инаку е најотворена за странци, бројот на источноевропски имигранти годинава е за 36 отсто помал од претходната година, поради отпуштањата на вработените и слабата фунта.

Дали, сепак, може да се најде можност и легална рамка со која нашите граѓани ќе можат да дојдат и да работат во ЕУ, освен традиционалните опции со венчавка или обединување на семејствата? Иако регулативите не се идентични од земја во земја, сепак, примерот на Белгија може да даде добра слика на состојбата во Унијата.

Искуствата на имигрантите кои живеат тука се дека укинувањето на визниот режим најмногу ќе го искористат студентите, кои по две години учење можат да добијат дозвола за престој без која не е можно да се работи во ЕУ, освен илегално. Белгиските закони предвидуваат странец да може да добие предност во вработувањето само ако има дефицитарна професија, а во најголем број случаи тоа се сведува на високообразовани кадри. Инженерите, лекарите и информатичарите се на тој список.

И компаниите повеќе се заинтересирани да вработат домашен кадар, бидејќи процедурата за добивање работна дозвола за странец е ем скапа, ем трае од два до три месеци, па без голем мотив никој не би ја ни започнал. Според белгиските регулативи, не може секакво вработување и секаква плата да обезбедат работна дозвола, а со тоа и дозвола за престој, бидејќи минимумот треба да биде 2.450 евра, што е стартна плата за високообразован почетник, од која потоа мора да се плаќа данок и здравствено осигурување. Помалку од тоа (плата на нискообразован почетник) не е референца за добивање дозвола за престој и за работа, па сите од таа категорија што ќе сакаат да ја пробаат среќата ќе мора најверојатно да работат илегално. И добивањето дозвола за работа во една фирма не обезбедува работа потоа во друга компанија, бидејќи почетната работна дозвола е лимитирана само на компанијата што гарантирала и само за една година. Македонија е на списокот на земји кои имаат потпишано договор со ЕУ, со кој сите наши граѓани кои ќе работат легално на територијата на Унијата треба да имаат еднакви работни услови, што значи и во привилегиите, но и во плаќањето на придонесите ќе се третираат како граѓаните во државите во кои имигрирале во моментот.

За разлика од Бугарите и од Романците, кои како граѓани на ЕУ имаат право да бараат работа во повеќето земји-членки (во некои од нив, како Германија, се' уште вратата им е затворена), македонските граѓани, сепак, не се во таква ситуација и нема да бидат уште долго, па добивањето статус во земјите-членки на ЕУ за нив ќе биде сизифовска операција. Како илустрација, неколку милиони Бугари и Романци заминаа да работат и да живеат во Шпанија пред укинувањето на визите, а со директен договор на владите, односно на таков начин заминаа и Полјаците во неколку земји, но кај нас не може да се повтори таков масовен бран бидејќи нема такви договори, при што има многу повеќе бариери за македонските граѓани. Нашите граѓани сега ќе можат да дојдат како туристи и да се обидат да најдат работодавец кој е заинтересиран да ги вработи, но ако не успеат тоа да го сторат во рок од три месеци, ќе мора да излегуваат и да влегуваат во ЕУ повеќе пати. Работата на црно е нереална опција на долг рок, бидејќи институциите се ажурни во контролата на странците со нерегулиран престој, а секој што така ќе се затекне добива забрана за влез во ЕУ на подолг рок. Дури и отворањето фирма не е лесно остварлива опција, зашто тоа чини околу десет илјади евра банкарски гаранции и други давачки, а ако првата година не се покаже профит не се смета за валидна, па квазифирмите не можат да опстанат подолго од тој рок.

Едноставно кажано, шенген визата беше голема бариера, но само за влез а не за работа, бидејќи и досега ако имаше некој заинтересиран за високообразован кадар од Македонија можеше да му обезбеди работна дозвола, а со тоа и престој. Укинувањето на визите не значи дека се олеснува којзнае колку наоѓањето работа во странство, освен можноста тие што знаат, што умеат и што можат финансиски да се издржуваат на подолг рок, да излезат лесно од земјата и да си ја пробаат среќата. Притоа, битно е дека европските земји се штитат од увоз на криминал и девијантни личности, па работна дозвола не може да добие никој ако не докаже дека не е осудуван за престапи, па и дека е физички и ментално здрав.

Апсурдно, но сите оние што немаат работа и им треба најмногу заминување во странство нема да можат да добијат работна дозвола ако не докажат дека веќе имаат здравствено осигурување во нашата држава или си платиле таква привилегија во земјата во која се иселуваат.

Од сето ова произлегува дека најреални шанси да заминат од Македонија имаат оние што чии роднини се наоѓаат во земјите на ЕУ, што имаат материјални можности да издржат подолг период без приход, што се атрактивни како кадар, а најлесно е ако се студенти кои можат и да учат, и да работат, и да обезбедат стипендии, а и да се здобијат со образование кое се бара во европските земји.

Сите наведени услови важат за многу очекуваната „сина карта“ на ЕУ, која беше најавена како нешто слично на американската „зелена карта“, но таа ќе стартува дури наредните две години и освен волјата да се примат повеќе странци со високо образование наместо нискоквалификувани, нема да ја отвори којзнае колку вратата на ЕУ за имигрантите.