Мислења

Бидете реални, побарајте го невозможното!

Ана Павловска-Данева

Ако тоа изгледаше невозможно пред само две години, сега веќе предвременото заминување на актуелната гарнитура претставува и реалност и нужност

Еден од централните поими во филозофијата на Жан Пол Сартр е поимот на слободата. Кај него слободата е нешто апсолутно, нешто што на човекот му е дадено: „човекот е осуден да биде слободен“, вели францускиот егзистенцијалист. Тој ја разбира слободата не како слобода на духот што води кон не дејствување, туку како слобода на изборот. Слобода на изборот! Потребата од ваква слобода, односно поривот за нејзино зачувување и непречено користење почнува да станува основната движечка (и сплотувачка!) сила во однесувањето на македонските граѓани во последниов период.

Сартр зборува за „ситуацијата“ во театарот како момент кога се крши пасивноста на гледачот кон претставата. Токму тоа се случува моментно на македонската политичка сцена. Власта ја игра својата претстава предолго, а граѓаните после прерано доживеаната катарза се претворија во пасивни набљудувачи, чија улога на неправење ништо и незаинтересираност за ништо надвор од сопствениот двор, предолго трае. И, конечно, настапува момент кога власта на политичката сцена ја покажува својата кулминација, ја испраќа и последната порака, се разоткрива на сцената до крај. Тоа ја крши пасивноста на граѓаните, тие се активираат: или стануваат и аплаудираат, или си заминуваат демонстративно напуштајќи го театарот. Но, веќе не се пасивни!

Токму тоа се случуваше деновиве пред зградата на А1 телевизија, на плоштадот „Пела“, на плоштадите низ сите поголеми градови во Македонија, тоа ќе се случи и в сабота на општонародниот марш во Скопје. Граѓаните ја чувствуваат загрозена својата слобода на избор и кај секој се раѓа нагон, желба за враќање на таа (мошне битна) слобода на избор, а таму каде што е сосема одземена за нејзино освојување.

Демонстрација на сила и на моќ. Поставување прекубројно полициско обезбедување. Ограничување на слободата на движење и на новинарите, и на граѓаните. Игнорантски однос кон нив. Молк и нетранспарентност на институциите. Забрани на службените лица да комуницираат со кој било и да кажат свој став или видување. Блокади поставени на улица... Сето ова зборува за бројни незаконитости и пречекорувања на овластувањата, како и користење на прешироки дискрециони права. Уште позначајно е што таквите постапки кај секого создаваат чувство на ограничување на сопствената слобода на избор: да излезам од работа, да влезам во студио, да протестирам, да дојдам до оние што протестираат, да се движам онаму каде што сакам, да добијам објаснување што се случува, да изберам страна, да заземам став, да кажам мислење...

Сето ова води кон будење, расонување и одбивање да се биде пасивен, да се биде алатка во туѓи раце, да се биде игнориран. Созрева свест дека власта не му треба на народот, тој и' е потребен на власта. Истовремено созрева и свеста дека слободата на духот не е доволна, дека не е доволно само слободно да се мисли и да се критикува, потребно е конкретно сторување, конкретно чинење, конкретна акција и дејствување. Господа министри, сами го предизвикавте ваквото чувство кај народот. Ниту една опозиција не би можела секојдневно да организира масовни митинзи, протести, штрајкови без престан, сенародни маршеви и да предизвика толкав револт на граѓаните кон власта, како што тоа може да го направи самата власт со своето лошо и недемократско владеење.

Секој нов потег на Владата, за жал, раѓа се' поголем револт, а тој провоцира исти такви постапки кај народот. Ќе морам во оваа пригода да потсетам на некои од идеите што го сменија системот на општествени вредности во Европа во ’68 година, а кои дури сега наоѓаат свое место во македонското општество: „Човекот е насилен кога е угнетен, а нежен е кога е слободен!“ „Сакаме структури што им служат на граѓаните, а не граѓани што им служат на структурите!“ „Бидете реални, барајте го невозможното!“

Токму затоа, секојдневно се намалува невозможноста оваа власт да си замине предвреме. Напротив. Ако тоа изгледаше невозможно пред само две години, сега веќе предвременото заминување на актуелната гарнитура претставува и реалност и нужност. Анкетите, рејтинзите, рекламите, спотовите, буџетите, па и законите може да се реални или не. Народот е секогаш реален, тој постои, тука е, повторно доживува катарза од политичката претстава на својата влада, па невозможното, едноставно и лесно ќе го претвори во возможно. Работите повеќе не зависат од власта, од нас зависат!

(Авторката е професорка на Правен факултет)