Едиторијал

Повикај го Белград за лустрација

Оливера Војновска

Спикерот, премиерот, пратениците и од власта и од опозицијата вчера, првиот ден од стартот на лустрацијата беа во Домот на АРМ и пред Комисијата за верификација на фактите дадоа изјави во кои тврдат дека не биле соработници на тајните полициски служби, наредбодавци или корисници на информациите.

Изјавите, претходно заверени на нотар, ги депонираа пред истата комисија која само еден ден претходно јавно искажа сомневање дека најголемиот дел од документацијата е во Белград. Дека тие документи никогаш нема да ги добиеме, а друг, исто така, значаен дел од досиејата е во приватни збирки.

Од првата официјална прес-конференција на ова специјално тело, на јавноста и' беше многу јасно ставено до знаење дека Македонија како држава нема да може со сигурност да се докаже дали некои личности во животот функционирале и граделе кариера со кодошење, особено во периодот од 1944 до 1991 година. Беше фрлен сомнеж дека лустрацијата, всушност, ќе биде фарса.

Во изминативе три години, колку што се развлече проектот инициран од либералот Стојан Андов, во јавноста имаше различни мислења за лустрацијата. Додека некои ги зафати еуфорија, други, пак, стравуваа дека ќе има политичка пресметка и отсрел на неистомислениците. Имаше и различни прогнози за успешноста на процесот.

Се лицитираше со масовни повлекувања од политичката сцена и јавниот животи. Дури и се исфорсира една теза дека државата долги години функционирала во атмосфера на општ кодошлак. Во предизборието се појавија и партиски лустратори, беше злоупотребено и името на актерот Ристо Шишков...

Но, зошто на самиот старт беше потребно ширењето ваков песимизам во однос на успешноста на лустрацијата, од луѓето кои треба да го спроведуваат процесот? Тие се избрани со мандат од пет години и можност за нивен реизбор уште пет години. Тие се државни функционери и се платени да направат правична лустрација, која еднаш засекогаш ќе ги тргне сеништата од минатото.

Најмалку што се очекува од лустраторите е тие да фрлаат нови сомнежи. Или, пак, да го девалвираат процесот и да го сведуваат на чиста козметика. Ако некој имал најмала дилема дека лустрацијата нема да биде целосна и вистинска, воопшто не требало да се нафати на функцијата. Сигурно ќе се најдеа личности кои во овој процес ќе влезат со повеќе ентузијазам.

И зошто Комисијата за лустрација, наместо да претпоставува дека Белград нема да ни ја даде документацијата, најпрво не побарала соработка со тамошните служби. Лустраторите од самиот почеток имаат просторни проблеми што ги оневозможуваат да ја почнат проверката на изјавите, бидејќи се работи за доверливи документи кои треба да бидат соодветно да се чуваат. Но, во изминатите седум месеци, колку што се на функција, сигурно можеа да се обидат да направат некаков контакт со безбедносните служби во Белград и во просториите во Домот на АРМ.

Така, немаше да се случи да се даваат произволни информации. Белград можеби н��вистина ќе не' одбие, меѓутоа прво треба да се праша, па дури тогаш тоа јавно да се соопшти.

Можеби, историчарот д-р Ѓорѓи Малковски само го кажа гласно тоа што го мислат и неговите колеги-лустратори. Можеби, навистина има основа за такви стравувања.

Такви дилеми искажуваше и стручната јавност. Сепак, откако Македонија, конечно, собра сили да направи лустрација, таа треба да се спроведе. А, не да се испраќаат пораки со обесхрабрувачки тонови.

Овој просветлувачки процес на општеството беше домашна задача за сите комунистички земји кои имаа амбиции да ја пишуваат европската приказна. Зошто Македонија да биде исклучок?