Претходен број

Во Македонија ќе расте цената на храната

Состојбата може да се надмине ако се зголеми понудата на земјоделски и прехранбени производи

Маја Томиќ

Храната во Македонија ќе поскапува во наредниот период како секаде во светот. Побарувачката за производи ќе расте и не може да се очекува дека цените ќе се намалуваат. Најдобро ќе се одговори на претстојните ценовни шокови доколку се изготви конкретен план за зголемување на понудата на земјоделските и на прехранбените производи, а во таа насока посебно се значајни зголемените инвестиции во земјоделскиот сектор и намалувањето на субвенциите. Бидејќи е очигледно дека ниските цени одржувани со децении и малиот број фармери не се неопходните услови за зголемување на понудата.

Ова е оцена на Народна банка, од каде што велат дека многу централни банки во светот на состојбата со ценовниот шок кој доаѓа од понудата реагирале со затегнување на монетарната политика.

„Така ќе реагира и НБМ, без оглед на некои мислења дека ’наводно тука нема што да се прави‘. Се разбира, одговорот на другите политики е пожелен и би бил ефикасен. Свесни сме дека треба време за какви било резултати од мерките насочени кон подобрување на понудата. Потребни се мерки кои ќе влијаат на забавување на кредитниот раст и кои ќе го поскапат капиталот. Се разбира, доколку потврдиме дека има потреба за тоа“, изјави гувернерот на НБМ, Петар Гошев, на завчерашната работилница на тема: „Цените на храната и инфлацијата“. Гошев потсети дека во Македонија трошоците за живеење на годишно ниво, март 2008, март 2007 година, се поголеми за 10,2 процента, при порастот на трошоците за исхрана од 20,6 проценти.

Растот на цените на храната е доминантен фактор за одредување на општиот индекс на цени. Поради нискиот стандард на македонските граѓани, учеството на трошоците за храна зафаќаат 38,2 процента од вкупните животни трошоци. Додека во земјите во развој тоа учество се движи меѓу 10 и 15 проценти.

Според анализите на НБМ, неколку фактори влијаат врз глобалниот пораст на цените на храната. Меѓу нив е зголемената побарувачка на биогоривото, поради што растат површините и цените на земјоделските култури потребни за овој вид гориво. Во таа смисла, се зголемуваат и цените на ѓубривата, на семињата и другиот потрошен материјал потребен за тие култури. Освен тоа, ланската година, поради изменетите климатски услови, значително се намали светското производство на пченица.

„Високиот раст на цените на храната е како меч со две сечила. Од една страна, на трите милијарди луѓе од планетата кои живеат на село и кои се во категоријата сиромашни луѓе им се подобрува материјалната состојба со растот на земјоделските цени, а, од друга страна, останува тешкиот проблем со сиромашното население во урбаните средини, за кои треба да се направат посебни политики“, вели Гошев.

Експертите се категорични дека е неопходна стратегија за зголемување на земјоделските површини. Клучно во моментов е властите да најдат одговор како да се намали увозот на скапа храна.

„При вакви ценовни удари кои доаѓаат од други земји, веројатно, Владата ќе изврши промени во мерките на аграрната политика. Она што во иднина ќе се случува треба да се хармонизира со заедничката земјоделска политика во ЕУ“, изјави Драги Димитриевски од Факултет за земјоделски науки и храна.

Трговците, пак, очекуваат во наредниот период извесна ценовна стабилизација, иако не се подготвени за конкретни прогнози. Тие ценат дека од произведените количини пченица ова лето ќе зависат и цените.

„Нашата стратегија ќе биде јасна по новата жетва. Таа ќе ги дефинира новите услови и ќе знаеме како ќе се движат цените на земјоделските производи, односно оние производи што ги покриваме ние, млекото, месото и јајцата“, вели Ристо Ташев, директор на „Жито Вардар“, Велес.

Според директорот на „Тинекс“, Владимир Тодоровиќ, затоа што секоја пролет се јавуваат вишоци во производството на млеко, од домашните фармери се очекува скорешно намалување на цените. „Дотогаш ќе издржиме и веројатно ќе имаме пониски влезни цени“, изјави Тодоровиќ.

Македонија е под силно влијание на движењето на светските цени на храната, бидејќи е голем увозник на храна и е целосно зависна од увозот на енергија. Увозот на месо, пак, учествува со 60 отсто во вкупниот увоз на храна. Од 1998 до 2007 година земјата има непрекинат дефицит со светот во размената на прехранбени производи од 1,7 милијарди долари.