Претходен број

РЕПОРТАЖА

Струмица во убавината на денот

Покрај амбициите за „регионална метропола“, се' уште се почитуваат правилата на стариот чаршиски ред

Јасминка Павловска

Поставена меѓу старите легенди за Астраион, Тивериопол... и современите квалификации за македонски Њу Орлеанс, Рио де Жанеиро, кои и' ја придадоа „титулата на убавица на ноќта“, за Струмица во светлината на денот е потребен најмалку „втор поглед за љубов“. Значи, треба да се надминат површноста и впечатокот дека тоа е градот во Македонија до кој најдолго се патува и на „градот под Царевите Кули“ да му се даде шанса да ги отвори сите свои заводнички перспективи. А факт е дека „заводничките аргументи“ на Струмица се најсилни навечер, кога забавата се движи во дијапазон од турбофолк-декаденција кај „Шабан“ и „Пепи“ во Дабиле, до сајбер–технодоживување во „Селект“ и новите клубови во ганц новиот трговски центар „Глобал“, за кој струмичани во интервал од пет минути ќе ви бараат потврда дека е најубавиот во земјава, а и пошироко. Кој признава, пола му се простува (или додава) – но „Глобал“ навистина изгледа модерно, пространо, уредено, пристапно, импозантно... и не само затоа што ја има првата катна гаража во Македонија, центарот му дава вистинска модерна димензија на градот. Од друга страна, доминацијата на модерниот трговски центар, на местото на стариот струмички пазар (за кој, сепак, се најде простор и решение во зданието), како да ги потенцира крајностите во реалноста со кои живее градот.

Како според старите така и според новите туристички проспекти: „Струмица се наоѓа на југоисточниот дел на Македонија, 22 километри од бугарската и 30 километри од грчката граница. Опкружена е од планините Беласица, Огражден и Еленица, наводнета со реките Струмица, Водоча, Турија и Тракјана; има изменета средоземноморска клима, 230 сончеви дена..., богата е со археолошко–историски знаменитости уште од третиот милениум пред нашата ера, природни убавини...“ Но, сепак, Струмица не е туристички центар! И покрај тоа што се наоѓа на тромеѓе, се чини дека до Струмица најдолго се патува од Македонија. Не толку поради далечината (да речеме) од Скопје, туку повеќе поради лошата патна поврзаност. Ако се тргне по автопатот кон Гевгелија, прво ќе ве „сардиса“ реконструкцијата на мостовите кај Демир Капија и чекање на семафори. Утехата дека тоа е привремен пробле�� спласнува со предизвикот на серпентините на валандовскиот рид. Доколку, пак, се решите од Велес да го напуштите автопатот и покрај Штип и Радовиш да дојдете до Струмица, треба да бидете подготвени на секаков квалитет на асфалтот на патот, од кој „најегзотична“ е коцката кај Радовиш. Навистина, струмичани и сите оние што не се откажуваат од идејата да дојдат до градот „достоинствено“ го издржуваат тоа – колку е полош патот толку тие купуваат побрзи, подобри и поскапи автомобили. Па кој прв ќе попушти!

Автомобилите, како и секаде во светот каде што има просперитет, и во Струмица се работа на престиж. А просперитетот на Струмица е во и од земјоделството, што е особено видливо со „голо око“ напролет, како оваа, кога на еден откупен центар во селото Банско ќе констатирате камиони од Русија, Романија, Србија и купувачи што ја откупуваат зелката - 35 денари за килограм. Продавачите гордо ќе ви кажат дека онаа зелка што може да се произведе во Струмичко Поле за цела година во Москва ќе се изеде за една недела. А каде се „чушките, френките, бостанот...“ на кои допрва им доаѓа сезоната? Во Струмица нема зима, но нема ни карго-аеродром, а последното решение за изградба на таков покрај Штип ги прави струмичани огорчени и фрустрирани.

„Дали еден град е провинција или не, не зависи од тоа дали тој е мал или голем ниту, пак, зависи од близината или далечината од најголемиот стопански, финансиски, културен и образовен центар. Дали еден град е провинција или не, зависи исклучиво од традицијата на поимање на нештата и културата на живеење во тој град. Во таа смисла, Струмица како град што датира неколку стотици години пред Христа, одамна ги има надминато провинцијалните сфаќања за сите важни прашања од нејзино значење. Можеби одвреме-навреме некои дневнополитички интереси и разни други нешта биле, се и ќе бидат обиди за забавување на развојот на овој крај, но тоа се работи од минлива природа кои лесно паѓаат во вода. Да, Струмица има и стопански и климатски потенцијали и природни човечки ресурси, географската поставеност на тромеѓето со Бугарија и Грција си го прави своето, но и Господ бил дарежлив кога дарувал убавини. И покрај разни опструкции отстрана, Струмица знае и ќе знае да ги искористи сите овие предиспозиции, бидејќи, покрај споменатите потенцијали и капацитети, најголем потенцијал е срцето на струмичанецот, во кое е вгнездена љубовта спрема својот град и општина. Со таква љубов тој веќе го чувствува мирисот на Европа околу себе. Настрана локалпатриотизмот, но и луѓето од другите градови во Струмица препознаваат град со европски нишани“, вели струмичкиот градоначалник Зоран Заев.

Но, фрустрацијата не е состојба што лебди во струмичката атмосфера. Напротив, струмичани се гостопримливи, отворени и галантни, но не само во значењето на вообичаената флоскула за овие македонски квалитети, кои се наведуваат во туристичките водичи. Овие особини тие ги манифестираат сосема искрено, што го потиснува чувството на „тесна кожа“, т.н. малограѓански дух, својствен дури и за метрополите.

„Како ретко кој град во Македонија, Струмица е одлично место за живеење“, вели Марија Мафкова, „натурализирана“ скопјанка, која сепак првенствено и природно се чувствува струмичанка. „Иако веќе неколку години живеам и работам во Скопје, не можам да не признаам дека ми недостасуваат прошетките по струмичкото корзо, џагорот на Леблебиџиската улица, непосредноста на струмичани и највкусниот струмички ќебап. Последните неколку години овој град прерасна во регионален економски центар, место каде што инвеститорите не се плашат да ги вложат своите пари. Токму затоа алтернативата да се вратам дома, во родната Струмица, секогаш останува отворена!“

Според последниот попис од 2002 година, општината Струмица има околу 55.000 жители, од кои малку повеќе од 35.000 живеат во градот. Во Струмица, и покрај амбициите за „регионална метропола“, се' уште се почитуваат правилата на стариот чаршиски ред, на кој му се „покорува“ Горан Пандев - ѕвездата на италијанското калчо, а секогаш „правеше чест“ (всушност, и се однесуваше според него) и покојниот претседател Борис Трајковски. Како знак на заемната љубов и почит, во градскиот парк во Струмица се наоѓа бистата на претседателот Трајковски, а на влезот во струмичкиот стадион на ѕидот со фотографии може да се најде и онаа од пионерската генерација фудбалери од ФК Беласица, на која и' припаѓаше Пандев. Неодминлив е впечатокот дека струмичани го сакаат својот град и колку и да сонуваат да ја бараат својата иднина подалеку од него, сепак, го чувствуваат како сигурна и перспективна отстапница.

Градот ја има динамиката на вистински економски центар, но со определени периоди за работа и релаксација. Тој „луксуз“ струмичани се' уште можат да си го дозволат. Така, за викенд, во убав и сончев ден, струмичани се раздвижени релаксирано низ градот (новиот трговски центар се' уште е атракција што треба да се одживее). Затоа струмичките села како да се празни, всушност, нивните жители може да се сретнат само во полињата. И тоа не е никаква мистерија, туку само вистинска и реална економија која потоа се „проектира“ во секојдневното практикување на „хобито“ - обложувалници (упатените велат ги имало повеќе од Скопје), луди струмички ноќи во локалите од секаков тип, каде што пијачките и храната се барем напола поевтини отколку во Скопје... Секако, тоа може да се нарече како првичниот туристички шарм на Струмица.

За среќа, тоа не е единствениот туристички шарм. Навистина треба да ве упатат локални познавачи, но вистинско откритие со секое доаѓање се манастирите во Водоча и во Вељуса. Ако за нивната културолошка вредност е потребно историско знаење, уредувањето на нивните градини пленува на прв поглед. Инцидентот со вандалското уништување на уредувањето на Смоларските водопади на бизарен начин го сврти вниманието за природните убавини во околината на Струмица. Но, Смоларските водопади не се единствените во околината, иако се највисоки во Македонија, со пад од 38 метри. Ништо помалку привлечни со својата природа и широчина се Колешинските водопади. Тие природни ексклузивитети не дозволуваат да ги минете патем, туку бараат барем еднодневно целосно посветување за освојување на нивната убавина. Како најава за „водната убавина“ може да се доживеат и мини-водопадот во селото Габрово, како и изворите во селото Мокрино. Можеби тие ја немаат величественоста на поголемите водопади, но се сосема шармантен пример на делумно култивирана природа. Реновирањето на хотелот „Цар Самуил“ во Бања Банско ја негува надежта дека некогашниот запуштен ексклузивен капацитет може да се врати во стилот на модерен спа-центар. Но, тоа се' уште е во перспектива, а во меѓувреме Зоран Танчев, сопственик на туристичката агенција „Панорама“, организира екскурзии како екотерапија на водопадите и изворите во Струмичко.

„Засега тоа се најчесто еднодневни екскурзии“, вели Танчев, „но по желба на заинтересираните можеме да организираме и еден викенд, секако, со проширена програма на запознавање на околината на Струмица. Нашите екскурзии се замислени како екотерапии, а водичи ни се студенти на психологија. Како посебен ексклузивитет, оваа сезона планираме да им овозможиме на патниците неколкучасовен одмор на камп-мрежи на дрвјата на изворите во Мокрино“.

Кога ќе се рашири „дискурсот на вториот поглед за љубов“ кон Струмица, станува извесно дека тоа може да биде бескрајна приказна во различни верзии: како неколкуте легенди за Царевите Кули, чија реставрација би требало да заврши годинава, или онаа за Струмин Гроб, па неколкуте слоја под единствената струмичка Орта-џамија, „тунелот“ во Беласица од каде што се чувствува „здивот“ на морето, приказните за Мис Стон и имиџот на Струмица за место каде што се вкрстуваат „сите вери и вечери“... Ширејќи го вториот поглед, Струмица од ноќна, се претвора и во убавица на денот.