Белград ќе ни помогне за лустрацијата

Тадиќ се заложил за почитување на договорот за сукцесија и за соработка на надлежните институции

Оливера Војновска


Македонската лустрација, преку тетовските дворови, стаса во Србија и застана во чекалницата за сукцесија на имотот од бившата СФРЈ. Од Кабинетот на претседателот Ѓорѓе Иванов велат дека официјален Белград позитивно реагирал на барањето на шефот на државата, „Србија преку процесот на сукцесија и соодветни процедури да ни дозволи пристап до архивите водени од поранешната тајна полиција“. Се тврди дека Тадиќ „посочил на почитување на договорот за сукцесија и за соработка на институциите кои имаат надлежност во спроведување на оваа постапка“.

Практично, сега целиот процес на лустрација зависи од милоста на Белград. Односно, дали „Вујко“, „Мама“ и оние што допрва ќе никнуваат (како што најави ДПА) воопшто ќе бидат лустрирани или мачниот процес на сукцесија ќе ги фрли во заборав во правливите архиви на српските служби.

Поранешниот претседател на Уставен суд, професорот во пензија по меѓународно право Тодор Џунов, кој десет години учествувал во подготовката на Спогодбата за сукцесија, како и во нејзиното усвојување, вели дека претседателот Ѓорѓе Иванов постапил правилно кога во Белград го отвори прашањето за тајните досиеја.

„Во Спогодбата за сукцесија заклучена во 2001 година, а ратификувана во македонското Собрание во 2002 година, има анкес за државните архиви.

Според него, документите што се произведени во една држава и' припаѓаат на таа држава. Документи што се произведени во една држава-сукцесор, а се однесуваат на друга држава-сукцесор, таа има право да ги побара. Но, од државата која ги поседува ќе добие препис - копија. Тоа е случај со документите што се појавија во јавноста, а се однесуваат на лустрацијата“, вели професорот Џунов. Појаснува дека тоа се копии на досиеја какви што Архивот на Македонија им издаде на лустраторите во случај со досието на претседателот на Уставен суд, Трендафил Ивановски.

„Се работи за траен договор и Државниот архив во секој момент може да побара документи од Архивот на Србија. Сепак, прашањето е од политичка природа, па во крајна линија процена на Србија како ќе постапи. Ако имаат добра волја и доколку документите не им се важни, тие дури можат да решат да ни ги дадат оригиналите, а тие да задржат преписи“, вели професорот.

Тој додава дека оригинали се добиваат за документи што се однесуваат исклучиво на одредена држава-сукцесор, а не тангираат други држави-сукцесори. Како пример го посочува договорот за границата меѓу СФРЈ и Грција, а кој ја засега само Македонија.

„Утрински“ деновиве се обрати кај надлежните институции во Србија за да праша дали има расположение да помогнат во откривањето на веродостојноста на досиејата што беа објавени за функционерите на ДУИ. Во МВР на Србија ни рекоа дека тоа не е нивна надлежност, туку на Безбедносната информативна агенција (БИА). Оттаму, пак, одбегнаа да одговорат. За ненадлежни се прогласија и во Министерството за одбрана на Србија. Директорот на Архивот на Југославија, Миладин Милошевиќ, не' информира дека Архивот не ја презел архивската граѓа на МВР по 1945 година. Според неговите сознанија, дел од документацијата што се однесува на тајните досиеја, БИА во 2005 година му предала на Архивот на Србија, а дел на Историскиот архив во Белград. На веб-страницата на Архивот на Србија пишува дека до 1 јуни 2009 година од БИА се преземени повеќе од 70.000 досиеја и повеќе од 300.000 страници разни документи. Но, материјалот се' уште не е целосно преземен, ниту е архивски среден и не постои правна рамка за негова употреба. Тој се' уште не им е достапен на заинтересираните граѓани, а не може да се користат ниту за научноистражувачки цели.