Мислења

Дали Велија и Љубе се политички затвореници

Нано Ружин

Најмалку во три од пет критериуми судско-извршната власт на Македонија ги прекрши правата на Бошкоски и Рамковски

„На моите сестри и браќа, на моите истомисленици, сограѓани, на моите пријатели, на политичките затвореници, на нивните семејства, на заспаниот народ кој што не го слушна крикот на унесреќените..Стравот не е повеке пречка,Тиранијата не е повеке опасност...“ со овие строфи од поемата „Што ја снајде мојата земја?“ политичкиот затвореник Ахмед Симозраг им се обраќа на заплашените и индеферентни сограѓани на Алжир во моментот кога „арапската пролет“ се прошири низ цела Северна Африка... Денес нема потреба да сте правник за да констатирате дека некој кривичен процес е монтиран или дека некој граѓанинот кој и се спротиставил на власта е политички затвореник. „Кога се сака да се делува-секогаш може да се делува“, истакнува францускиот филозоф Андре Гликсман при поддршката на политичкиот затвореник Михаил Ходоровски. Во современата историја се издвојуваат неколку славни имиња на политички затвореници. Од Драјфус во Франција, преку Сахаров, Мандела во Ј. Африка, до Аунг Сан Суу Ки од Бирманија, Дабихулах Махрами во Иран, Ходоровски во Русија и останатите во 21-от век се само дел од илјадниците затвореници заради нивните политички позиции, нивниот судир со властодршците и олигархиите на власт.

Во Македонија еден од најпознатите политички затвореници беше легендарниот Ченто. По стекнувањето независноста Македонија се демократизира но човековите права и вербалниот деликт останаа мекиот стомак на политичкиот систем. Кон средината на деведесеттите беа уапсени Руфи Османи и Алајдин Демири и добија статус на политички затвореници. Во 21-от век, дваесет години по стекнувањето на независноста, државата која има кандидатски статус во ЕУ и НАТО се уште има политички затвореници.Тоа се Љубе Бошкоски, Велија Рамковски и останатите од „Пајажина“. За нивната судбина, опозицијата како да се олади, иако има позиции преку Собранието на Советот на Европа да ги придвижи механизмите за рехабилитација на политичките затвореници. Независно од изгубеното време се уште постојат можности да се актуелизира оваа проблематика. Меѓутоа доколку Советот на Европа констатира дека во РМ постојат политички затвореници тоа ќе биде голема меѓународна и политичка брука за Македонија.

Со таков неславен епитет се здоби Азарбејџан во 2003 година.Во Извештајот на Комисијата за правни прашања и човекови права при Парламентарното Собрание на Советот на Европа од јуни 2003, за Азарбејџан се констатирало дека „во оваа држава постоеле политички затвореници што е доказ за дисфункционалноста на демократијата“. Воедно Извештајот ги споредил, од една страна убедувањата на владата која тврдела дека „не постојат политички затвореници“ и од друга страна со констатацијата на Парламентарното Собрание кое докажало „дека во Азарбејџан постоеле политички затвореници“.Натаму Советот на Европа заклучил „..доколку Азарбејџан е демократска држава мора да признае дека во нејзините затвори има политички затвореници“.

Истата констатација важи и за Република Македонија со таа разлика што меѓународниот рејтинг на Македонија и Азарбејџан не е за споредби. Доколку пратениците од опозицијата ги потегнат овие прашања истите можат да предизвикаат непријатни квалификации за РМ како кандидат за членство во ЕУ и НАТО. Врз која основа може да се оквалификуваат случаите на Рамковски и Бошкоски како политички затвореници? Ова квалификација зависи од дефиницијата на концептот за „политичките затвореници“. Во суштина постојат две основни дефиниции за оваа категорија затвореници. Едната е на Советот на Европа која смета дека „демократијата и политичките затвореници се неспоиви“. Другата дефиниција е на Amnesty international која го проширува концептот на „политичките затвореници“. Советот на Европа релативно доцна се вокализирал врз дефинирањето на политичките затвореници во меѓународното право. Во 2001 година објективните критериуми биле дефинирани и усвоени од страна на сите инстанци на Советот на Европа а подоцна станале и дел од Меѓународното јавно право. Според овие критеримуи, едно лице се смета за политички затвореник, доколку најмалку еден од следните пет критериуми го прекршиле неговиот статус: 1).Наметнато апсење преку прекршувањето на основните слободи (мислење, свест, изразување, здруженија) 2. Апсење заради политички причини кои немаат никаква врска со некоја инфракција 3). Диспропорција меѓу траењето, должината или условите на издржување казната и тежината на делото заради кое била изречена казна од политички мотиви. 4) дискриминација на притворената индивидуа во однос на другите затвореници заради политички мотиви. 5) нерегуларност во истражната и судската постапка заради политички мотиви.

Најмалку во три од споменатите пет критериуми судско-извршната власт на Македонија ги прекрши правата на Бошкоски и Рамковски, дотолку повеќе што и двајцата беа дел на опозицијата. Според тврдењето на Комисијата за контрола на МВР за следење на комуникациите при Собранието на РМ, власта ги прислушувала осомничените, настојувала да ги дискриминира и понижи со долготрајната истражна постапка и притисоци. Во текот на истрагата и судската постапка биле направени бројни нерегуларности, психолошки тортури и организирани манифестации на политичките ривали на осудените од политички мотиви.Пресудите беа максимални дури поголеми од тешките кривични дела а судиите беа наградени со големи унапредувања. За нивната судска деонотлогија веројатно ќе пресудат нивните колеги во некои подобри судски времиња.Не треба да сте правник како што вели еден трабант на власта за да погодите дека постои намера за притисок врз судството кое под изговор на неплатен данок или непријавени пари одмерува диспропорцијални казни како на политички затвореници. Едновремено казната за тешко убиство на млад човек е два пати помала од онаа на Рамковски и помала од онаа на Бошкоски.

Според Амнести Интернешенл политички затвореник е затвореник кој доспеал во затвор заради одбраната на неговите политички погледи.Тој не е криминалец кој се огрешил кон заедничките права туку само бранител на одредени политички идеји. Меѓутоа за реализација на сопствените целите тој може да употреби и насилство. За овие лица Амнести бара праведен процес и прифатливи услови на притвор. Амнести прави разлика меѓу политичките затвореници кои пристапиле кон насилство и оние затвореници кои искажале став но не продуцирале никакво насилство. Токму затоа Амнести Интернешенл признава политички затвореници во демократските општества но не и политички затвореници заради искажан став.На пример според оваа организација преставниците на Дирекната акција, на баскиската ЕТА на филијалите на Ал Каеда или алтермондијалистот Жозе Бове, можат да имаат статус на политички затвореници. Во случајот на Рамковски и Бошкоски не се работи за промоција на насилство, политички стратегии за општата безбедност или тероризам. Од правна гледна точка можеби и не се најчисти но она што го доживеаја со правниот систем на Македонија е под сите критики.

Пораката е слична со онаа на Путин кон Ходоровски, како што пишува А.Гликсман. Целокупниот мис ен сцене покажува дека тој бил затворен заради вертикалната моќ на Путин врз руското судство.И Македонија не е далеку од таквата логика.Со нивното апсење власта демонстрираше сила. Затоа поддршката кон Рамковски и Бошкоски е всушност поддршка кон демократијата и кон политичките затвореници во Македонија.

(Авторот е универзитетски професор и член на ЛДП)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде мо��ен и влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат некои од нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на друга политичка личност или личност од која било сфера. „Утрински весник“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.