Си велам

Што ќе ни јават од Преспа

Ерол Ризаов

По изборите, Груевски ќе преземе сложени операции за промена на името

Што ќе договорат денеска премиерите Папандреу и Груевски во Преспа на нивната втора средба за само еден месец. А што ќе им кажат од тоа на своите граѓани? Според она како се подготви јавноста и во Грција и во Македонија, не може да се очекува ништо охрабрувачки. Меѓутоа, самиот чин на заедничка средба, ракување, службени насмевки, на еден грчки и на еден македонски премиер, предизвикува големо медиумско внимание. Самиот чин седнати на заедничка маса двајцата најодговорни луѓе во двете соседни земји е признавање одредена реалност и големи надежи кај повеќе милиони граѓани дека првите соседи почнуваат да го топат мразот кој не може да го помрдне ниту сантиметар дури ни глобалното затоплување, бидејќи е постуден од Северниот Пол повеќе од 60 години.

Обично ваквите средби колку да се обвиткани со тајност, колку да се изнудени и под притисок на големите сили, колку и да е видлива воздржаноста и студената атмосфера, колку и да се напрегаме да преовладее чувството на реалност дека не се можни пресврти, сепак, во вакви ситуации политиката се стреми да книжи поени што доаѓаат од надежта на огромно мнозинство граѓани дека, сепак, се можни добрососедски односи и покрај непремостливите разлики и притисоци од позиција на сила со ултиматуми и ирационални барања кон една независна суверена земја да си го смени името на државата, што е основно и универзално право на човештвото за самоопределување и самоименување. Само на прв поглед е многу чудно зошто политичките лидери веќе создадоа амбиент во своите земји дека одвај да станува збор за нешто повеќе од куртоазна средба. Сите поддржувачи на власта во Македонија, разни советници во Владата, партиски колумнисти, невладини организации блиски на власта, разни трибини и протести, разни телевизиски шоуа и емисии се полни со јазик на омраза кон сите што имаат разбирање за „разумен компромис“, кој на меѓународен и на домашен терен со различна интонација од поодамна ја најавува власта. Ова се прави со цел и стратегија да не се открие во македонската и во грчката јавност дека Никола Груевски и Јоргос Папандреу можат да направат некаков разумен или каков било историски компромис, кој по некои најави од Брисел веќе е направен. Тоа е затоа што Груевски ја подготвува Македонија за нови парламентарни предвремени избори. Па, потоа во нов четиригодишен мандат ќе се бараат решенија како ќе се користи новото име.

Премиерот Никола Груевски дури и на Си-Ен-Ен даде планетарно ветување дека неговата последна битка со политичките противници и непријатели на Македонија не значи подготовка за вонредни избори, туку едно вообичаено рутинско писмо до партиските приврзаници, но сите други сериозни активности и конкретни потези навестуваат дека на големо се подготвуваат вонредни избори. Лажните ветувања во политиката не се ништо ново. Всушност, откако е Груевски на власт, постојано мириса на избори. Кој што прави, граѓаните на Македонија гласаат. За три години имавме двапати парламентарни избори, еднаш претседателски и еднаш локални избори. Во парламентот за 2010 година е веќе испратен изборен буџет по сите параметри. Цели 170 милиони евра ќе бидат, според напумпаниот буџет, ставки во функција на изборите и политичките кампањи.

Катил ферманот за домашните предавници и остатоците на транзиција, односно фамозното писмо на Груевски е само фрлена ракавица. Музеите, театрите, спомениците и мостовите во Скопје што ги добиваат завршните контури се доказ дека при оваа беспарица некому многу му се брза за последната битка. Блокираните жиро-сметки на голем број компании, меѓу кои има и солидни фирми на кои државата им е голем должник, па вработените при свои пари и побарувања од буџетот не можат да си земат плати, е дел од посебна специјална битка да се стават во безизлезна положба и да се доведат на работ на банкрот. Ако фирмите должат на државата, следува блокади. Ако државата им должи на компаниите, тогаш следува нивно банкротство. Така државата си ја сече гранката на која седи. Енормно високите буџети на министерствата за социјала и труд и за земјоделство, всушност, се претворени во предизборни фондови. Хаосот со личните карти мириса на посебна предизборна ујдурма, чии крајни цели допрва ќе се видат. Се чекаат нестрпливо грандиозните антички споменици од Фиренца и кога сето тоа ќе блесне на скопскиот плоштад под вештачките светла на Потемкиновите села и кога ќе се поделат уште неколку десетици милиони евра за субвенции на земјоделците, Груевски ќе оди во последниот бој против Бранко Црвенковски. Веќе во мај 2010 година Никола Груевски ќе биде подготвен со старо-нов мандат од четири години да го смени уставното име на Република Македонија. А и името, по се' изгледа, веќе е сменето. Тоа го потврдуваат и некои европски пратеници. Германскиот пратеник во Европарламентот Јоргос Шацимаркакис, претседател на Комитетот за соработка со Македонија, кој е добро информиран, потврди дека името е веќе најдено, но останува прашање за негово користење. „Двете земји веќе го имаат најдено името. Како што реков, неговото користење е тоа што создава проблеми. Но, со духот што владее моментно, мислам дека имаме можност да најдеме решение“. Името за кое е најдено решение е Северна Република Македонија или Република Северна Македонија.

Дали забележавте една голема промена кај македонските ставови која во овој момент не се гледа многу. Некогашната двојна формула што се состоеше од тоа Македонија да го зачува уставното име дома и во билатералните односи со земјите што ја признале под тоа име, а Грција да ја нарекува како што сака, сега драматично е видоизменета и, всушност, кога сегашните претставници на власта зборуваат за двојна формула, мислат Грција и меѓународната заедница да не' викаат со сменетото име кое содржи географска определница „Северна Република Македонија“, а уставното име да се задржи само во Македонија. Ќе се согласите, овие две двојни формули отпорано и сега се многу различни. И уште нешто. Се' помалку од страна на власта се зборува за непроменливост на уставното име, а се' повеќе за заштита на идентитетот и на јазикот. И грчката страна има некои елементи на нова доктрина кои се посуштествени, при што се покажува очигледна нервоза за можноста Европската унија да арбитрира или да има каква било улога околу името. Грција е исклучива. Разговорите за името да останат во рамките на Обединетите нации. Во ОН работите можат да се развлекуваат во недоглед. За тоа мошне драгоцено е искуството на Кипар. Кога Кофи Анан, поранешен генерален секретар на Обединетите нации, во 2004 година го направи планот за обединување на Кипар според јавно прокламираните грчки тежненија, на општо изненадување на светот, кипарските Грци го одбија тоа на референдум, додека кипарските Турци го прифатија. За жал, многу често такви се судбините на одлуките на Обединетите нации. Затоа сега е испорачан цврст став на Грција кон Македонија преговорите да се водат и натаму исклучиво во рамките на ОН.

Преспанската средба засега нема да донесе ништо ново на Балканот. Грција останува каде што е. Македонија оди на нови вонредни парламентарни избори. По изборите, Груевски ќе ги преземе главните сложени операции за промена на името.