Анализа

Хронологија на духовната беда

Георги Константиновски

Објектот на ЕВН да го облечете во барокна фасада е исто како голото тело на Ева во рајот пред да го гризне јаболкото да го облечете во народна носија украсена со битови везови изработени на штоф од шајак

Приказна бр. 1

Во 1956 година во Заводот за урбанизам при Околискиот народен одбор во Скопје се завршуваше урбанистичкото решение на централното градско подрачје на Скопје. Беше изработена макета од која во детали се согледуваше секој објект поодделно: неговата височина, неговата форма и волумен, меѓусебното растојание меѓу објектите, широчината на улиците… Се' беше јасно, дури и за обичниот граѓанин разбирливо.

Приказна бр. 2

Во 1979 година словенечките архитекти Штефан Кацин, Јуриј Принцес, Богдан Спиндлер и Маријан Уршиќ на југословенски анонимен конкурс ја добија првата награда за Културниот центар во Скопје. На денот на образложението за наградените трудови од овој конкурс еден од членовите на ова еминентно жири ја образложи одлуката на Оценувачката комисија со зборовите: „Овој труд покрај своите ’органски‘ форми коишто со својата брановидност и асиметрична динамичност создаваат исклучителна хармонија помеѓу непосредната природна и изградена околина, има уште поголема вредност што авторите започнуваат со волумените на комплексот со ниски приземни височини коишто постепено оддалечувајќи се од коритото на реката Вардар се издигаат на спротивната страна со цел визуелно и физички да го прошират коритото на Вардар!

Приказна бр. 3

Во 1970 година беше предаден во употреба објектот на ЦК-КПМ изграден на десниот брег на реката Вардар на местото на поранешната Женска гимназија. Резултатот од ваквата поставеност беше комплетното прекинување на пешачкото движење од центарот на градот кон градскиот парк и стадионот. Овој прекин не се јави како последица од стеснување на крајбрежната шеталишна зона, туку повеќе беше плод на униформите што го обезбедуваа објектот. Втора причина беше окупираниот простор на мостот „Гоце Делчев“. Заклучокот е дека граѓаните коишто сакаат да се рекреираат не сакаат да гледаат униформирани стражари. Местото за админ��стративен објект беше погрешно избрано.

Приказна бр. 4

По катастрофалниот земјотрес во 1963 година покрај силниот градежен зафат во градот Скопје, без сомневање еден од најкапиталните објекти што е досега изграден е регулацијата на реката Вардар и нејзиното двостепено-каскадно формирање на коритото коешто се протега по целата должина на нашиот главен град. Тоа е објект од капитално значење, кој за градот Скопје го изработија врвни светски стручњаци од областа на урбанизмот. Тие беа толку мудри што увидоа дека реката Вардар е подарок на градот Скопје!

Тоа корито и покрај инвентивното решение на заштитните ѕидови не би ја добило својата вистинска вредност без крајбрежната зона како површина којашто се протега паралелно со реката. Таа површина како парковска зона за рекреација на граѓаните заедно со коритото на реката претставуваат единствена целина! Задирањето во една од нив преставува нарушување на тој организам. Оттука произлегува и прашањето: кој беше толку „умен“ да ги сквернави и коритото и рекреативната крајбрежна зона со безумното и агресивно градење на објектот наречен Уставен суд, Архив на Македонија и Археолошки музеј? Ниту еден стручњак од областа на урбанизмот не ќе биде во состојба да ја оправда оваа глупост на глупостите! Ова е нешто што заслужува далеку посериозна опсервација од причина што ја деградира не само стручната фела, туку и целата нација! Со други зборови, ова може да добие значење на урбанистичко злосторство. Ова злосторство расте со засилено темпо пред очите на јавноста. Значи, ова не е сон, туку реалност. Ако е реалност, тогаш не е тешко да се откријат сите учесници.

Приказна бр. 5

Во теоријата на урбанизмот познати се темите за односот помеѓу старите објекти кои постојат на одредена локација и оние коишто треба да се градат до нив како нови објекти, а сепак тие заедно според природата на материјата да дојдат во соодветна меѓусебна хармонија. Нашиве „градители“ не ги приспособуваат новите објекти на постојните објекти, туку обратно – до новите објекти градат објекти коишто треба да ги имитираат старите стилови како што се барокниот, романтичарскиот или неокласицистичкиот?! Браво! Одличен материјал за потсмев на светската стручна јавност!

Приказна бр. 6

Што се однесува за употреба на декорацијата на објектите со цел да се долови одреден историски стил, современата архитектура не е лишена од современа орнаментика. Современата архитектура, всушност, во целата своја опфатност е орнамент вграден во самата архитектура. Примената на елементи од историските стилови на фасадите е само евтина маска во однос на изразот на современата архитектура, која се одликува со исклучително висока професионалност не само во проектирањето, туку и во нивната бравурозна изведба. Брилијантен пример на современата архитектура е Музејот на современата уметност од арх. Јо Минг Пеи во Вашингтон, САД.

Приказна бр. 7

На 3.2.2012 беше објавена веста дека објектот на ЕВН (Електростопанство) изграден во 1962 година како првонаграден на анонимен конкурс, дело на арх. Бранко Петричиќ – прв објект на модерната архитектура со стаклена завеса во Скопје, ќе добие барокна фасада! Навистина тешко е човек да се оттргне од помислата дека тоа може најсликовито да се доживее исто онака кога голото тело на Ева во рајот пред да го гризне јаболкото ќе ја облечете во народна носија украсена со битови везови изработени од шајак!

Приказна бр. 8

Во почетокот на февруари 2012 се обелодени веста дека објектот на поранешната зграда на ЦК-КПМ, сега Влада на Македонија, дело на домашниот реномиран архитект Патар Муличковски, првонаграден труд на анонимен конкурс - ќе добие барокна фасада проектирана од арх. Жарко Чаушевски - проектант и на административниот објект на претпријатието „Водовод и канализација“ во барокен стил и на арх. Филип Богатинов автор на Спомен-паркот на Тоше Проевски во населбата Ново Лисиче (голема штета за еден млад и талентиран архитект што си го урива сопствениот авторитет!). Ова предизвика големо негодување во архитектонскиот сталеж, како младите архитекти подлегнуваат на нешто спротивно на она со кое си го трасирале сопствениот пат кон иднината.

Заклучок

Во време кога сите критериуми за естетиката и духовноста се речиси паднати до дното на ништовноста, не обидувајте се да ја уништите светоста на неизградените површини, посебно на оние кои му припаѓаат на целото граѓанство. Оставете ја крајбрежната зона мирно да почива без изобличените објекти на анонимните креатори.

(Авторот е архитект)