Светот во огромни долгови
За 20 години задолженоста е зголемена за четири пати и достигна 95 илјади милијарди долари
Развојот на најновата криза со презадолженоста на се' поголем број земји во светот, меѓу нив и најмоќната - САД, се' појасно покажува: вака веќе не може понатаму. Свеста за ова се пробива кај сите само нема недвосмислен одговор за тоа каде е излезот од оваа ситуација. И сите земји не се неодговорни во однесувањето со сопствените финансии.
Турбуленциите на светските берзи јасно покажаа дека товарот од натрупаните долгови и нивниот драматичен пораст во последните две децении предизвикува страв на финансиските пазари. САД во 1940 година имаа вкупен долг од 49 милијарди долари, денес тој изнесува 14,3 илјади милијарди, а во наредните месеци ќе се покачи за најмалку уште 2.100 милијарди долари. Во Германија, пред Втората светска војна, долгот на државата изнесуваше 15 проценти од домашниот бруто-производ, а денес е 80 проценти. За финансиските пазари е важен тој сооднос, се' додека заедно со долговите растат и економските постигнувања на земјата, тоа не предизвикува загриженост дека долговите, можеби, нема да бидат вратени. Но, загриженоста сега е присутна насекаде.
„Она што го доживуваме годинава има малку и историски призвук. Финансиските пазари им покажуваат втор жолт картон, со тоа и црвен, не само на поединечни земји од третиот свет, туку и на големи индустриски земји сигнализирајќи им дека соодносот е премногу нарушен“, оценува Улрих Катер, главен економист на Дека банк.
Државите, значи, живееле над своите можности. А тоа, пак, пред се', се должи на ветувањата што политичарите им ги даваат на граѓаните, со надеж дека ќе ги придобијат нивните гласови на изборите. Граѓаните, навистина, со задоволство прифаќаат такви изборни подароци, но во меѓувреме и тие се загрижени поради последиците, цени Штефан Шнајдер, економист во Дојче банк.
„Кога државите толку многу се задолжиле, така што граѓаните ја загубиле довербата во фискалната стабилност или дури и во можностите на државата да ги врати долговите, тогаш тоа, се разбира, има многу негативни ефекти. И ако сега државите се вратат на вистинската патека, на пократко или на подолго време ќе се врати довербата кај граѓаните и во стопанството и од таа страна може да дојде до одредена компензација“, потенцира Шнајдер.
Но, по вистинскиот пат тешко се оди. „Од државите се бара урамнотеженост“, вели Улрих Катер од Дека банк. „Дилемата се состои во тоа дека финансиските пазари бараат побрзи акции отколку што е воопшто можно кај реалната механика на државниот долг. На државите, оттука, им останува само да се обидат да се придобијат веродостојност со тоа што на финансиските пазари уверливо ќе им сигнализираат што сакаат да прават во иднина за да го намалат дефицитот, а на друга страна да не го преоптоварат порастот со премногу силни програми за штедење. Се бара, значи, избалансиран курс на консолидација, кој нема да биде напуштен по една или по две години, туку ќе им дава белег на наредните децении“.
Притоа, целта и не е комплетно раздолжување, туку повторно да се изнајде разумна мерка на државното задолжување и на економската моќ. Во Договорот од Мастрихт не е случајно утврдено ограничувањето на тој сооднос на задолженост до 60 проценти од годишниот домашен бруто-производ на земјата. Натамошното задолжување, сметаат економистите, води кон нарушување на економските текови и опаѓање на конјунктурата.
Набљудувачите се сигурни во тоа дека намалувањето на долговите мора да има највисок приоритет, оти во индустриските држави опаѓа и бројката на населението, а со тоа тенденција на опаѓање ќе има и кај приходите од данокот.
„Врз основа на европската криза со презадолженоста констатиравме дека префрлањето на проблемите за во иднина, во никој случај нив не ги решава, туку напротив, тенденцијата е тие да станат уште потешки“, вели Улрих Катер. Економистите, значи, очекуваат тешки времиња - слично на зависници од дрога, мора да минат тешка фаза, за долгорочно да се ослободат од новото државно задолжување. (Дојче веле) |
