Мислења

Нова еврообврзница од 200 милиони евра?

Ден Дончев

Зошто Владата да не се задолжува кога привилегиите при трошењето на парите и' припаѓаат неа, а отплатувањето на идните генерации

Сакала или не, Владата на Република на Македонија ќе мора да се задолжи за најмалку 200 милиони евра во наредните од шест до девет месеци. Министерот за финансии, Зоран Ставрески, ова го знае, но моментално тактизира чекајќи го најповолниот момент за издавање нова емисија на македонски еврообврзници на меѓународните пазари на капитал. Кога Ставрески изјавува дека сега не е момент за нова емисија еврообврзници директно потврдува дека ново задолжување мора да има. Прашањето е само кога, во каква форма и по која цена. Впрочем, пред извесен период тој и' назначи меѓународни консултанти, кои ќе раководат со постапката за нова емисија еврообврзници. Тие консултанти му организираа една минитурнеја на Ставрески, запознавајќи го со потенцијалните меѓународни купувачи на македонските еврообврзници. Ставрески се врати шокиран кога дозна дека каматната стапка на еврообврзниците најверојатно ќе биде над десет проценти, па одлучи дека моментот не е поволен. Ставрески се' уште јавно изјавува дека не е момент за издавање еврообврзници, но за разлика од пред два месеца, времето тече, а на министерот за финансии му се стеснува просторот за дејствување.

Основната причина зошто Владата ќе биде принудена повторно да ја задолжува државата е за да може да се финансира дефицитот на тековната сметка, а делумно и да се покрие дел од буџетскиот дефицит. Трговскиот дефицит на нашата држава продолжува да се движи по веќе добро трасиран пат. Во првиот квартал од оваа година изнесува 450 милиони евра. Имајќи предвид дека во последниот квартал од која било година, генерално, се остварува најголемиот трговски дефицит, поради сезонско зголемување на увозот, тогаш станува јасно дека трговскиот дефицит за 2010 година ќе изнесува меѓу 1,4 и 1,6 милијарди евра. Трговскиот дефицит, за кој во неколку наврати претходно сум пишувал, веќе стана структурален проблем за нашата држава. Тоа значи дека е голема веројатноста дека во 2011 година ќе биде сличен како и оваа година. Трансферите, односно девизните дознаки, по се' изгледа, ќе бидат на рекордно ниво оваа година и најверојатно ќе изнесуваат меѓу 1,1 до 1,2 милијарди евра. Но, проблемот на Владата е дека, и покрај рекордните приливи од трансферите, ќе има девизна дупка од најмалку 400 милиони евра во период од шест до девет месеци.

Единствен можен извор за покривање на оваа девизна дупка е да имаме приливи од странски директни инвестиции (СДИ). Но, и ��вде реалноста е многу посурова од пустите желби на Владата. Бидејќи и покрај големиот број „фрлени лопати“, разни најави за доаѓање странски инвеститори, потпишување меморандуми за разбирање, рекламирање во светските медиуми и патувања во странство од премиерот до градоначалниците во потрага по странски инвеститори, сепак, нив ги нема. Имајќи предвид дека моментално нема најава за сериозни странски инвестиции во период од шест до девет месеци, тогаш шансите дека девизните приливи од СДИ во овој период ќе бидат над 200 милиони евра се минимални. Впрочем, ќе бидеме среќни дури и да се постигне таа цифра. Значи, девизната дупка од тековната сметка ќе изнесува најмалку 200 милиони евра, без евентуалниот недостиг кој Владата може да го има при финансирањето на буџетскиот дефицит за овој период. Ова неминовно значи дека ново задолжување од најмалку 200 милиони евра ќе има. Каматната стапка ќе биде висока, но точно ќе зависи од моментот и од глобалните економски случувања.

Моја лична процена е дека пред два месеца, кога Ставрески прв пат се обиде да издаде нова емисија еврообврзници, каматната стапка која ќе требаше да се плаќа ќе беше повисока од онаа по која неговиот претходник Трајко Славески ги издаде еврообврзниците од 175 милиони евра во јуни 2009 година. Се разбира, тогашната каматна стапка од 9,9 проценти е поразителна за нашата држава и ќе го чини буџетот 60 милиони евра камата за периодот јуни 2009 - декември 2012 година. Меѓутоа, да се издаде нова еврообврзница една година потоа, со повисока каматна стапка, е и личен пораз за Ставрески визави Славески, но и политички пораз за Груевски. Бидејќи ваквиот исход, во услови кога глобалната економија е во значително подобра состојба од онаа што беше во јуни 2009 година и кога глобалните пазари на капитал имаат поголем „апетит“ и подготвеност за преземање ризик споредено со јуни 2009 година, неминовно значи дека перцепцијата на меѓународните пазари на капитал за финансиската стабилност, како и економската состојба во Република Македонија е значително влошена. Ова е единствена причина зошто Ставрески проценува дека се' уште не е вистински момент за издавање еврообврзници.

Интересна и куриозитетна е изјавата на Ставрески дека средствата добиени од претходните еврообврзници се' уште не биле целосно истрошени поради домаќинското трошење на Владата! Токму недомаќинското трошење и раскошните и мегаломанските буџетски расходи во 2007 и во 2008 година се меѓу основните причини зошто се дуплираше трговскиот дефицит на Република Македонија од 900 милиони евра во 2006 година, на 1,8 милијарди евра во 2008 година. Наглото зголемување на надворешниот девизен долг на Република Македонија во овој период, меѓу што е и издавањето на еврообврзниците, во јуни 2009 година, беше директна последица на дуплирањето на трговскиот дефицит. Да се тврди дека еврообврзниците домаќински се трошеле е вистинска небулоза!

Најверојатно со цел да се замачкаат очите на јавноста при обидот да се објасни зошто Република Македонија и натаму избегнува да зајмува пари од ММФ по каматни стапки од 3 до 5 проценти, се пуштаат небулозни информации дека земјите што зајмувале средства од ММФ биле перцепирани како нестабилни, што негативно влијаело врз државите. Оваа можеби е точно донекаде, а би било целосно точно доколку Република Македонија успева да издаде еврообврзници на меѓународните пазари на капитал по каматни стапки слични или пониски од оние што ги добива од ММФ. Но, самиот факт што меѓународните пазари на капитал ни зајмуваат пари со каматна стапка од 10 проценти, во услови кога основната каматна стапка на Европската централна банка е само еден отсто, е најголем доказ дека Република Македонија е веќе перцепирана како нестабилна на економски план. Но, на оваа Влада, очигледно, и' е поважно да ја избегне контролата и одговорноста која доаѓа со ММФ, за да ја добие комотноста и слободата при начинот на кој ги троши народните пари.

Затоа се задолжи и ќе продолжи да се задолжува преку издавање еврообврзници со каматна стапка која е дупло поголема од онаа што може да се добие од ММФ. А зошто да не, кога привилегиите при трошењето на зајмените средства и' припаѓаат на Владата, а одговорноста за отплатување на идните генерации на Република Македонија!

(Авторот е економски аналитичар)