Мислења

Крвната одмазда и Гостивар

Роберт Несими

Бесрамните спин-мајстори ги претворија семејствата на убиените како осомничени за некое фиктивно идно убиство што треба да се случи

Правдата во една земја низ историјата обично ја применуваат институциите на власта, односно полицијата и судовите. Но, во одредени историски и географски околности се случувало власта да биде толку слаба и неефикасна што не може да ја изврши ни оваа значајна нејзина функција. Во тој случај општествата засегнати од овој феномен биле приморани наместо преку државните норми правдата да ја применуват со одредени друштвени традиции и норми. Во отстуство на вистинска државна организација овие норми по правило биле едноставни и правдата ја делеле на едноставен, јасен и брутално ефикасен начин. Речиси секогаш таа била базирана на принципот „око за око“, што инаку е и во суштина на концептот на правдата во Стариот завет на Библијата.

Ако времето во кое се појавило овој вид делење правда било резултат на историски околности, местото секогаш било определено од географијата. По самата природа институциите на власта имаат повеќе тешкотии за спроведување на правдата во изолирани и недостапни места, па затоа делењето правда по принципот „око за око“ се појавило главно на оддалечени места, како што е арапската пустина, корзиканските и шкотските планини итн. Поблиску до нас овој феномен бил присутен кај жителите на изолираните планински региони на Балканот, како што се Црна Гора или Северна Албанија.

Специфично за случајот на Северна Албанија е фактот што околностите определиле правдата „око за око“ таму да се применува во еден подолг временски период, почнувајќи од времето на бавниот распад на Византиското царство. Со поставувањето на отоманската власт планинските предели на Северна Албанија продолжиле да уживат еден вид практична автономија и додека поголемиот дел од Албанците станале муслимани и дел од отоманската правна власт базирана врз Шеријатот, овој реон претежно населен со христијани останал надвор од него. Немајќи државни институции кои би ја делеле правдата, таму продолжило правното самоорганизирање според законот „око за око“, кодифициран како Канонот на Лек Дукаѓини. Во суштина, правдата „око за око“ кај Албанците на систематски начин е применета само во одреден период и претежно кај христијанското население на Северна Албанија.

Тоа што вознемирува денес е лесниот начин на кој одредени кругови во Македонија го екстраполират овој феномен кај сите Албанци на сите времиња. Чувството на одмазда е дел од човечката природа и одмазднички актови се случуват насекаде низ светот каде правдата не е задоволена на институционален начин. Тоа се случувало и во Македонија, но за жал овде се третират различно, зависно од етничката припадност. Ако одмаздникот не е Албанец актот во медиумите се прикажува како едноставен акт на „одмазда“, но штом стане збор за Албанец се додава крвна одмазда. На ваков начин се имплицира дека одмаздата била очекувана, дека Албанците реагират поинаку и како да имат некаква генетска предиспозиција за одмазда и насилство.

За да се види дали сум во право или сум параноичен, доволно е да се види начинот на кој се третира последното убиство во Гостивар. За изненадување (или не) и во овој настан во кој еден полицаец со насилничко досие застрела две невооружени млади лица, одредени медиуми на македонски јазик без никаква причина го покренаа прашањето на крвна одмазда. На перфиден начин тие се обидуват да го тргнат вниманието од актот на убиство и неодговорноста на полицијата и да го насочат кон семејството на убиецот. Без никаква причина тие измислуват дека крвната одмазда е некако релевантна во овој случај и со тоа во нивниот имагинарен свет настанот го прикажуват како семејна трагедија на убиецот! Во ова нечиста игра тие не ја поштедија ни малата ќерка на полицаецот, која според овие медиуми не била трауматизирана што гледа како таткото извршува двојно убиство, туку како добива шлаканица.

Тие без трошка срам ја парадират кутрата сопруга на полицаецот, која во очајна желба да го спаси сопругот е подготвена да каже се', дури и дека е во опасност од адетот на крвна одмазда на Албанците. За да стане ситуацијата уште по траги-комична, овие медиуми дури и повикуват „експерти“ да се произнесат дека крвната одмазда мора да запре, божем е неспорен факт дека тоа постои.

Со ова семејствата на убиените, кои ги снашла трагедија, наместо да добиваат сочувства, ги гледат како осомничени за некое идно убиство што треба да се случи во фиктивниот свет на овие шовинистички спин-мајстори, во кои Албанецот не ни знае да се однесува поинаку. Без да мрднат ни со прст, без никаква вина, семејствата на загинатите според овие спинови треба да изгледат како осомничени, жедни за одмазда и крвопролевање, само затоа што се Албанци.

Но циркусот не завршува со тоа. Од желба да го бранат полицаецот-убиец еден медиум дури излезе со нова верзија за настанот, според кој кавгата воопшто не почнала поради паркинг-место, туку дека полицаецот имал сознанија за криминални дејства на убиените. Зборовите со кои медиумот се обиде да ја брани ова верзија се навистина навредливи, не само за Албанците, туку за секој разумен човек. Цитирам: „Фактот што ниту полицијата, ниту јавноста се' уште не знае ништо за идентитетот на двајцата учесници во инцидентот дополнително дава вредност на овие тези според кои мотивот за нападот на полицаецот воопшто не бил за паркинг простор туку имал за цел да го замолчи“.“ Значи фактот дека не знаеме ништо за убиените и дека тие се Албанци биле доволен доказ дека тие биле криминалци!

Јасно е дека убиството во Гостивар не е поради етнички мотиви, туку е дело на човек со историја на насилничко однесување. Но, тоа што го иритира албанското население беше конференцијата за печат на МВР, кое автоматски излезе во одбрана на убиецот. Ситуацијата продолжија да ја вжештуваат овие медиуми блиски на власта, што е причина за сомневање дека се подготвува сценарио за ослободување на убиецот, а што кај Албанците влева страв од слични настани и во иднина. Паралелно со тоа, овие медиуми по секоја цена се обидуват емоционално да ги врзат македонските гледачи со судбината на полицаецот, ги превртуваат тезите, го покажуват убиецот како жртва, со постојаното неосновано повторување на терминот крвна одмазда креират профил на Албанците како насилници и со тоа однапред ги оправдуват можните слични настани во иднина.

Со тоа кај двете етникуми се влева страв од „другиот“, кој потоа ќе се претвори во омраза која лесно може да се канализира за политички придобивки. Никако не смее да се заборави и другата страна на медалот, а тоа е дека стравот и омразата лесно може да излезат од контрола и суштински да ги влошат меѓуетничките односи. Како да се пресретне ова, доволно е институцииите да функционираат како што треба, да не го штитат убиецот, да не се превртуват тезите за да се создадат погрешни предрасуди за „другиот“ и да се задоволи правдата. Звучи лесно, но вистинското прашање е дали ова држава има доволно капацитет да ни ги обезбеди дури и овие најнормални работи?

(Авторот е член на институтот Ипеса)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде моќен и влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат некои од нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на друга политичка личност или личност од која било сфера. „Утрински“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.