Мислења

Економски патриоти и предавници

Ден Дончев

Дали е патриотизам да се потрошат 350 милиони евра за увоз на струја, а да се занемари домашното производство

Минатата седмица во државава многу се зборуваше за патриотизам и за предавство. Што значи да си патриот и кои се вистинските патриоти на Македонија? Без да навлегувам во содржината на таквата дебата, сепак, ми се чини дека едно е патриотизам во време на војна или на конфликт, а сосема друго е патриотизам во мир. Во време на војна или на конфликт нема поголем патриот од оној што го дал својот живот за Македонија или, пак, преку преземените постапки бил подготвен да го даде својот живот. Во време на мир најголемиот патриотски чин што може да биде направен, од аспект на оние што раководат со државата, е да го подобрат стандардот и квалитетот на живеење на сите граѓани во државата. Патриотска економска политика подразбира дека тие што се на раководни места водат сметка за државата на ист начин како што секој од нас поединечно води сметка за економското добро на сопствената фамилија.

Во контекст на ваквиот економски патриотизам, се поставуваат неколку клучни прашања. На пример, дали е патриотизам да се зголеми вкупниот бруто-надворешен долг на Република Македонија за речиси една милијарда евра во последните три години? Вкупниот бруто-долг на Македонија веќе изнесува четири милијарди евра, што претставува задолжување од околу 6.000 евра по семејство. Се разбира, семејствата не се директно одговорни за исплатата на овој долг, но капацитетот или изворот за отплата ќе биде идната економска вредност создадена од сите семејства во Република Македонија. Дел од оваа идна економска вредност ќе мора да биде одземен преку разни директни или индиректни даноци и давачки со цел да се отплаќаат овие долгови. Како што секој знае дека задолжувањето на сопствената фамилија денес значи отплата на тој долг во иднина преку пренасочување на дел од идните семејни приходи, така и секој патриот треба да знае дека задолжувањето на државата денес значи задолжување на идните генерации кои ќе мораат да најдат начин да ги плаќаат долговите на нивните предци. И како што никој татко не би сакал да живее поудобен живот денес на сметка на задолжување на неговите деца во иднина, ни еден патриот не би можел свесно да ги решава проблемите денес преку задолжување на граѓаните во иднина. За жал, останува фактот дека во последните три години бруто-надворешниот долг на Република Македонија се зголеми за речиси една милијарда евра!

Дали е патриотизам да се дозволи зголемување на трговскиот дефицит на Република Македонија од 900 милиони евра пред три години, на рекордно високо ниво од 1,8 милијарди евра денес? За жал, тоа се случи. Дали е патриотизам да се потрошат 600 милиони евра од девизните резерви со цел да се покријат дупките во тековната сметка на Република Македонија? Девизните резерви се резултат на досегашната кумулативна економска активност на сите семејства во Република Македонија и се, де факто, резерви за идните генерации кои припаѓаат на сите семејства во Македонија. Како што секој татко работи со цел да остави што поголемо богатсво на своите деца, така и секој патриот кој раководи со државата би требало да работи за да остави што побогата држава на идните генерации.

Државата мора да стреми да постави услови за подобар живот на нашите деца. Девизните резерви им припаѓаат на нашите деца. Тие резерви се дел од наследството кои ние сме должни да им го оставиме. Но, наместо тоа, во последните дванаесет месеци Владата потроши 600 милиони евра од девизните резерви или приближно 1.000 евра по семејство, со цел да ги покрие катастрофалните ефекти од фискалната и монетарната политика во последните три години.

Дали е патриотизам да се потрошат над 350 милиони евра во последните три години за увоз на струја, а притоа да се занемари енергетскиот потенцијал што постои во Македонија? Ниту еден конкретен чекор што би можел да го намали ваквиот одлив на девизи не е преземен во последните три години. Дали е патриотизам да дозволиме нето-дефицит од 250 милиони евра за увоз на земјоделски производи? Ако оние што раководат со Република Македонија не можат да создадат реални услови за вредните земјоделци во нашата држава да извезуваат земјоделски производи повеќе отколку што увезуваат трговците, тогаш каква надеж останува на кое било друго поле во економијата. Наместо да се трошат стотици милиони евра за залудно рекламирање во очајната потрага по странски инвеститори или изградба на споменици и статуи, набавки на автомобили, мебел и слично, најголемиот патриотски чин што би можел да се направи е да се насочат значајни средства и ресурси кон земјоделскиот сектор, кој може и треба да биде значаен двигател за реалната македонска економија. Дали е патриотизам да се ветува дека ќе се намали невработеноста, а денес, како и пред три години, стапката на невработеност и натаму останува 35 отсто?

Сигурно не е патриотизам да се измамат земјоделците да инвестираат во сточен фонд, а цела година потоа млекото едвај да се продава по 9 или 10 денари од литар. И не се преземат никакви мерки!

Дали е патриотизам малите и средните претпријатија да не можат да дојдат до кредити од комерцијалните банки за обртен капитал? Оној мал број што успеваат да дојдат до кредити се принудени да плаќаат каматни стапки од 10 отсто и тоа во услови кога каматните стапки во Европа се движат на околу 4 отсто. Сигурно и ова не е патриотизам, но благодарение на владината фискална и монетарна политика во минативе три години, денес тоа е реалната слика во банкарскиот сектор. Дали е патриотизам да се ветува инвестициски бум од осум милијарди евра пред само шест месеци, кога во 2009 година Република Македонија едвај ќе успее да привлече директни странски инвестиции од 100 милиони евра? Конечно, какви патриоти можат да бидат сите оние што раководат со државата во услови кога 25 отсто од семејствата во Република Македонија живеат во сиромаштија, според дефиницијата на Светска банка?

За жал, списокот е уште подолг. Тоа е реалната економска слика во Македонија денес. Најголемиот патриотски чин на економски план е значајно намалување на стапката на невработеност и подобрување на стандардот на живеење на сите граѓани. Се разбира, нема магични решенија ниту, пак, е лесно да се создадат подобри економски услови. Но, првиот неопходен чекор е да бидеме свесни за реалните проблеми со кои сме соочени и да почнеме да применуваме реални решенија.

Голем дел од проблемите што денес ги има Македонија на економски план можат да бидат решени во релативно краток период доколку енергијата е целосно насочена кон патриотска економска политика. Се' друго е свесно бегање од одговорност и обид да и' се замачкаат очите на јавноста. Македонскиот народ заслужува многу подобро!

(Авторот е економски аналитичар)