Мислења
Правични популисти VS предавници
 Петар Арсовски
Се' додека и ние не се соочиме со агресивниот „правичен популизам“, нема да создадеме капацитет за градење мултикултурно и прогресивно општество
Се' посилен станува постојниот тренд на агресивна промоција на атавистички, деволутивни, базични и ретроградни нагони, под фасадата на „народни“ вредности. Овој тренд, кој резултира со анестетизирана интелигенцијата, исплашени или прогонети неистомисленици, и хипнотизирана маса, лесно се затскрива зад терминот „блиску до народот“. Иако привремено хазарден, овој процес е неминовен чекор кон созревањето на една нација и нејзино излегување од адолесценција и колку побрзо го преживееме, дотолку побрзо ќе станеме возрасни и ќе се осознаеме.
Албертази и Мекдонел го дефинираат популизмот како идеологија која спротивставува виртуелна и, наводно, хомогена „народна маса“ или народ, наспроти сет елити кои ги нарекува „другите“. Ваквиот популизам е според истите автори „зачеток на фашизмот“, бидејќи претставува зародиш на интерната ксенофобија која експлодира и станува движечка сила зад процесите во фашистичките и сличните диктаторски општества.
Во Македонија ваквиот процес може да се карактеризира со кованицата „правичен популизам“. Имено, постои комплекс, зајакнат од популизмот на власта, дека сите кои не се или не сакаат да бидат „блиску до народот“ се на некаков начин елитисти или предавници. Под терминот блиску до народот се подразбира приклонетост кон оној сет конзервативни вредности кои сега се промовираат како mainstream во Македонија, притоа придружени и карактеризирани со неколку когнитивни оски, кои ги одделуваат „правичните популисти“ од „другите“: (1) антиинтелектуализам, односно презир кон интелектуализмот, науката, напредното образование, кое популистите го сметаат за привилегија и декаденција на елитите; (2) прогон на малцинските групи со различна социјална или сексуална ориентација, повторно сметајќи ги за троскот што треба да се искорени; (3) агресивна промоција на т.н. конзервативни вредности, како што се религиозност, многудетност, „семејни“ вредности; (4) втемелување виртуелен, лажен, ксенофобичен и агресивен анален патриотизам, кој се фокусира и лепи на некоја надворешна, најчесто измислена или надуена, закана; (5) мистична фантазма за предодреденост или припадност на некоја специјална исконска раса од редот на антички Македонци, ариевци и слично; (6) прогон и линч на сите оние што не ги делат „народните“ вредности, под обвинувањето за елитизам или предавништво.
Се разбира, ваквиот социјален дискурс се карактеризира со уште некои клучни карактеристики, кои му даваат и трета, суштинска димензија. Првата карактеристика е замолчени неистомисленици и анестетизирани интелектуалци. За двете најчесто се виновни самите репресирани групи, кои, бидејќи се малцинство, или свесно молчат чекајќи „да помине бурата“, или немаат храброст и поддршка за суштинска дебата. Притоа, „популистите“ често применуваат метод на општонародна индоктринација против овие групи, промовирајќи кон нив отворена агресија и социјален линч. Другиот процес кој оди во паралела е т.н. урамниловка, односно „факултет на секое ќоше“, наменет да ја „неутрализира елитата“ преку егализацијата на образованието. На крајот, за ваквите општества е карактеристично и криење од интелектуално соочување, притоа препочитајќи рурални контакти под маската „директно со народот“.
Овие процеси во Македонија се во полн замав. Секојдневно сме сведоци на антиподската поставеност на популистите и предавниците, карактеризирана со денунцијантство и вербален линч. Ако зборуваш англиски или пишуваш латиница: предавник. Ако си атеист: предавник и плус богохул. Ако си по убедување космополит, застапник на тезата за глобализација: предавник. Ако не си за повеќе деца: предавник. Ако си хомосексуалец: предавник и изрод. Ако си против црква на плоштад: предавник и антихрист. Ако си за компромис со Грција: предавник и непатриот. Ако си за слободно изразување на мислата преку дијалог или протести: предавник и анархист. Ако купуваш странски производи или, уште пострашно, одиш во Грција на одмор: врвен предавник.
Во основа, ваквиот тренд има спирална, нагорна линија. Од една страна, популизмот му дава на народот илузија на моќ, а од друга страна, го зајакнува политичкиот капитал на популистичките водачи, кои се во директна спрега со овие рудиментарни нагони. Тие се хранат од енергијата на „масата“, а притоа неа ја хранат со проекти „блиску до народот“, втемелувајќи директен линк до таа базична енергија. Притоа, за одржување на цврстиот политички капитал на популистичките водачи, општеството станува заробеник на тие вредности, заковано во неможноста да се соочи самото со себеси и да се помрдне напред во насока на национална еманципација и осозревање. Ваквата архитектура на владеење или се претвора во диктатура, или најчесто пука кога народот ќе сфати дека и „популистите“ се елита, па нивната љубовна врска одненадеж се прекинува кога масата ќе извикне кон популистите „не' оставивте на цедило“. Од таа катарза нацијата излегува како возрасна единка, која не се срами да се погледне самата себеси.
Овој процес во Македонија доцни. Други земји во регионот во изминатата деценија успешно се соочија и го надминаа овој неминовен адолесцентен период на квазифашизам, и низ таа катарза излегоа со посилен државотворен и социјален капацитет. За жал, се' додека и ние не се соочиме со агресивниот „правичен популизам“, јаловоста на сопствената лажна гордост, и надуениот етноксенофобичен патриотизам, нема да создадеме посериозен капацитет за градење мултикултурно и прогресивно општество.
(Авторот е магистер по политичка комуникологија) |
