Претходен број

Мислења

Моќници и поданици

Љупчо Печијарески

Опиени од сопствената моќ, овој тип луѓе забораваат што е направено реално, губат контакт со стварноста

Егзистирајќи во овој хаотичен свет, составен од голем број индивидуи, со различни можности, потреби, цели и интереси, во кој многу поважно е да се има, отколку да се биде, човек мора да се праша: како воопшто е можен заедничкиот живот? Битката меѓу човекот - алтруист и човекот - хедонист станува се' понерамноправна. Вториот се' повеќе доминира над првиот. Современото општество се' помалку претставува заедница на разумни суштества - личности, кои низ процесот на социјализација, доброволно, прифаќајќи ги основните начела на моралното живеење, градат претпоставки за заеднички живот втемелен врз заемна доверба и респект за потребите на другиот. Тоа се' повеќе личи на збир од отуѓени поединци кои ги обединува само интересот и натпреварувачката логика на пазарот, со своите економски функции. Профитот, богатството и моќта стануваат доминантни вредносни ориентири на постојната, крајно утилитарна животна филозофија. Ова е свет во кој, дефинитивно, материјалните вредности доминираат над духовните. Свет што престанал да верува во хуманоста, праведноста, пријателството, чесноста, мудроста и достоинството. Свет кој алчноста го води кон самоуништување за, притоа, воопшто да не постои размисла за преиспитување на ирационалноста на основните постулати врз кои функционира: безобѕирната трка по богатство, статус, слава и моќ; потребата да се биде успешен по секоја цена; и желбата, во секоја прилика да се биде посупериорен од другите, независно од последиците и жртвите што треба да се принесат за да се оствари тоа.

Секако, овој свет, ова општество не е ничија творба. Конкретниот човек, сите ние сме негови творци. Имено, човековото општество е само манифесте�� облик на нужно генерирана егзистенцијална потреба, на едно со мисла бележано природно суштество, сопственото „јас“ да го одживее низ колективното „ние“. Соочен со неизвесноста на бесконечните космички параметри, свесен за сопствената минливост и осаменост, човекот на патот до самиот себе, до сопственото спознавање, го гради општествениот свет како единствен траен белег на своето постоење. Човековото општество, впрочем, е дејствувањето на луѓето, а животот во него е нешто што е составено од нивните акции. Во тој контекст, Џејмс Кули ќе каже дека „јас и општеството се близнаци“, при што „општеството е меѓубранување меѓу менталните јас“. И точно тука, во внатрешната структура на тие ментални „јас“ и нивните меѓусебни интеракции (бранувања), започнува тегобната приказна за човековата потреба самиот себе да се реализира низ имањето (поседувањето: богатство, моќ, власт, луѓе...). Немоќта да се доживее животот како можност за размена меѓу рамноправни индивидуи кои се самореализираат во сферата на креативното и творечкото, ја антиципира претпоставката дека само кога се владее и поседува може да се биде сигурен во сопствената успешност, односно може да се потврди сопствената личност.



Несомнено, оваа животна филозофија не е карактеристична за сите луѓе. Дури, може да се каже дека поголемиот дел од луѓето не ја практикуваат во нејзината радикална форма. Но, проблемот произлегува од фактот што оние кои го водат општеството и неговите институции, оние кои се на раководни позиции, во голема мера боледуваат од оваа болест. Станува збор за посебен ков луѓе. Тие се убедени дека се родени да бидат водачи, додека сите други треба послушно да ги исполнуваат нивните наредби, замисли и желби. Овој свет, според нив, постои само за да можат тие да ги остварат своите планови, визии и намери, односно да го задоволат сопственото его. Сосема накратко, нивни основни карактеристики се: авторитарност, самобеднисаност, користољубивост, бескруполозност... во чија основа, најчесто, стои длабока фрустрираност. Тоа се луѓе кои ги кријат своите комплекси, својата немоќ нормално да комуницираат со другите, без притоа да биде потенциран нивниот општествен статус, нивната професија и нивните функции, градејќи идеализирана слика за себе што, подоцна, со не мала доза на лукавост, сопствена или на своите поданици, ја промовираат како образец за работливост, чесност, омиленост, праведност и слично.

Своите цели кои, најчесто, ги претставуваат као цели од поширок интерес, ги остваруваат низ, повеќе или помалку, суптилно осмислени манипулации, користејќи ја моќта што произлегува од позицијата што ја заземаат, како инструмент за побезболна нивна реализација. Во секој случај, манипулацијата и моќта се нивните основни алатки со чија помош ја градат својата кариера. Притоа, често, свесно или несвесно, ги бришат границите меѓу остварливото и неостварливото. Опиени од сопствената моќ, овој тип луѓе забораваат што е направено реално, односно губат контакт со стварноста од аспект на она што вистински се случува и она што мислат тие дека се случува. Она што е најжалосно е фактот што тие не се најголемите виновници за таквата состојба. Се чини поголема вина сносат сите оние полтрони, превртливци, без’рбетници, ситни и крупни профитери, изгубени души кои, на овој или оној начин, ќаруваат, прифајќајќи ја улогата на филистри и корифеи на еден, до шизофреничност дисторзиран, манипулативен поглед на свет - свет на изгубени вредности.



Силата на лидерите, независно од нивото и видот на лидерство, произлегува од нивните поддржувачи, во чија основа е сибиотскиот карактер на дистрибуцијата на моќта која, покрај другото, се самообновува во мигот кога од неа профитираат и оние кои директно не ја поседуваат. Станува збор за претходно посочените поданици - апологети и приврзаници на „делото и ликот“ на водачот, кои имаат способност, во секоја ситуација, независно од цената што треба да се плати, да се приспособат, така што можат да ги менуваат своите ставови во зависност од потребите и се подготвени да ги жртвуваат своите идеали, убедувања, пријателства, доколку е потребно, само за да успеат во животот. Секако, за тоа ќе бидат соодветно наградени.

Овој тип личности се' помалку се грижат дали имаат вистински пријатели, искрени соработници, блиски луѓе со кои ќе можат да ги споделат тагата, болката или, пак, секојдневните животни радости. Луѓе со кои ќе си поприкажат за она што некогаш било и со кои, дури и молкома, ќе помуабетат за она што ги мачи, тишти, гризе, што ги прави несигурни, нервозни или разочарани. За нив е единствено важно да се дел од тимот - кланот што ја поседува моќта, а притоа, секако, најзначајно е да се биде што поблиску до лидерот. Припадноста во кланот и блискоста со лидерот ги прави да се чувствуваат сигурни, да мислат дека се безбедни, да веруваат дека се успешни. Од друга страна, лидерот ја црпи својата енергија токму од ваквиот однос на своите поданици, од нивната немоќ тие самостојно, без туторство, професионално и достоинствено да одговорат на предизвиците и проблемите што ги носи реалниот живот. Нивната сервилност, лицемерност, безусловна покорност и отсуство на објективност, зад кои најчесто стои нивната нестручност и страв од сопствената некомпетентност во однос на она што го работат, на лидерот му овозможува, со чувство на апсолутна супериорност и самодоверба да ги остварува своите „визионерски“ замисли и намери, односно да ги реализира личните желби. Задоволството е двострано. Кругот се затвора! Животот, во својата апсурдност, тече натаму.

(Авторот е универзитетски професор)