Си велам

Ја оправдавме ли независноста (3)

Ерол Ризаов

Не се остварени суштинските стремежи на европско и демократско општество

Годинава ќе славиме голем јубилеј - 20 години самостојност и независност на Република Македонија. Пред да почнат прославите и празничните еуфории го поставувам, по трет пат во три години, јавно клучното прашање: ако историски сме ја заслужиле македонска самостојна држава, како аманет на жртвите и стремежот на повеќе поколенија, и ако таа слобода е крунисана со голема победа за прв пат во историјата во Антифашистичката војна, (1941-1944) дали ја оправдавме независноста (1991-2011) добиена по мирен пат. Знам дека боли, ама мојот одговор и натаму е НЕ. Македонија не ги оствари своите најголеми стратегиски цели во овие две децении. Независноста е заслужена, но се' уште не е оправдана.

Второто клучно прашање е кој е виновен за тоа. И тој одговор боли до коска. Нашите политички и интелектуални елити, нашите водачи и институции на системот не беа на ниво на историскиот предизвик. Тие не само што не ги забрзаа историските процеси. Туку ни по 20 години не ги остварија суштинските стремежи на едно современо европско и демократско општество. Tоа го постигнаа пред нас наши соседи што беа далеку зад нас во стартот на големите промени. Или барем ние така мислевме забегани во самобендисаноста и идеологијата. За тоа дел од вината носат граѓаните на Македонија, цивилниот невладин сектор и медиумите и вкупното ниво на политичката култура, и покрај голем напор, не успеавме да создадеме пресудна критична маса што ќе им ја испорача на политичарите агендата и вистинската мерка на успешноста на една политика. Со примитивниот популизам и со грубата партизација на Македонија политиката секогаш го победуваше здравиот разум.

Во изминатите 20 години двете најголеми политички партии СДСМ и ВМРО ДПМНЕ, кои владеат рамно по 10 години не ги остварија очекувањата на граѓаните и големите надежи од новото демократско општество. Тие секогаш успеваат да го разводенат критериумот на успешност и отчет наоѓајќи оправдувања, кои, главно, се базираат на надворешните и домашните непријатели. Постојано се виновни странците и големите сили. А, највиновни се нашите соседи што ни испорачуваат ултиматуми. Потоа не помалку се виновни домашните опозиционери и петтата колона на докажани непријатели. Власта, било чија, вмровска или сдсмовска, во вакви услови не ја прифаќа одговорноста дека таа е избрана да најде решение за стратегиските цели и да ја трасира иднината на државата во правилна насока. Тие секогаш ни посочуваат нови виновници како оправдување, а не наоѓаат решение. Затоа Македонија за 20 години не исфрли големи лидери и државници.

Кои се најголемите грешки и неуспеси на македонските власти мерено според светските стандарди за успешноста на една политика.

Прво - степенот на развој на демократијата и човековите слободи. Според сите официјални и признати ранг-листи Македонија назадува во демократските процеси и заштитата на човековите права. Општ впечаток е дека Македонците не ги боли многу за одбрана на демократијата што ја добија на тацна без жртви. Слободата и независноста на медиумите драматично паѓа особено во последните години. Се чини, сега е најлоша ситуацијата. Концентрацијата на неограничена и неконтролирана власт во рацете на еден човек, премиерот Никола Груевски е единствен случај во Европа. Премиерот Груевски ја има под целосна контрола судската власт, парламентот, институцијата претседател на државата, најголемиот број медиуми, невладини организации,научни, културни и спортски асоцијации. Докази за нарушените демократски процеси во секојденвјето има колку сакате. Пресумција на невиност е непозната категорија за македонската партиска полиција. Се апси строго селективно. Големите криминални афери речиси исклучиво се дознаваат по промената на власта. Највисокото демократско тело на државата, законодавниот дом, парламентот е деградиран и компромитиран. Таму не може да помине ни одлука за затворање на прозорците кога има провев, ако тоа не е предложено од власта.

Да имавме храбри државници наместо просечни политичари, досега Македонија ќе беше рамноправна членка во НАТО , а најверојатно, и во ЕУ, бидејќи вообичаено преговорите за редовно членство траат три-четири години. Ние чекаме пет години да почнат преговорите. Најголемата трагедија на оваа политика ќе биде ако во 2011 се докаже дека непријателите и предавниците кога предлагале прифатлив компромис за името, биле во право. Чуму тогаш изгубивме рамно пет години. Компромисот што требаше да го направиме пред пет години сега е понеповолен. Краставата жаба со промена на името ќе мора да ја голтне оваа власт, колку и да бара соучесници.

Вкупниот квалитет на живеење во Македонија според економски и политички критериуми е под нивото од 1990 година, една од економски најлошите години при распадот на Југославија. Статистичките показатели се' уште не се надминати од 1989 и 1990 година. Како оправдување некои политичари и аналитичари наведуваат дека тогаш се одржувале вештачки високите показатели со презадолжување на Југославија и на Македонија и со неповратна финансиска поддршката од Фондовите за неразвиени републики. Чувствата на граѓаните дека тогаш се живеело подобро и побезбедно се нарекуваат плод на манипулација, легенда, мит и слично. Денес ни било многу подобро ама тоа не го знаеме. Требало да ни кажат. За презадоженоста на Југославија и вештачки напумпаните показатели еве неколку факти. Бившојугословенските републики како самостојни држави се пет пати позадолжени. Ако 1989 година должеа над 20 милијарди долари денес тој долг е над 100 милијарди. Згора на тоа, во изминатите 20 години добија уште толку неповратна финансиска помош од светот и од Европа што ги надминува парите на сите југофондови.

Ако квалитетот на живеење и стандардот на граѓаните, човечките слободи и демократијата, споредбените показатели со нивото на развој со ЕУ , човековата околина и еколошка свест, сиромаштијата, невработеноста се со понеповолни показатели отколку пред 20 години, тогаш одговорот на прашањето дали ја оправдавме независноста чинам е јасен барем за луѓето кои не страдаат од партиско слепило. Се' уште, НЕ. До кога. Додека не избереме државници - лидери што ќе ја преземат храбро одговорноста за иднината на земјата. Со политичари што се кријат зад народот наместо да го водат, таа работа не бидува.