Фељтон

На патот до АСНОМ (3)

Што рече Панко Брашнаров

Првото заседание на АСНОМ беше свикано во најголема тајност. Само малкумина знаеја за неговите подготовки

Јордан Цеков–Дане

На позиција кај селото Пелинце, Третиот баталјон остана речиси до пладне на 2 август. За ова време непријателот не се појави. Кога се зборува дали членовите на штабот на баталјонот знаеја за одржување на Првото заседание на АСНОМ, треба да се подвлече дека не им беше кажано каков историски настан претстои во манастирот. Одржувањето на Првото заседание на АСНОМ беше држано во голема тајност и за тоа знаеја само најодговорните раководители.

На 2 август, некаде околу пладне, штабот на баталјонот доби задача да г�� напушти селото Пелинце и да се врати во манастирот. Кога Третиот баталјон пристигна во манастирскиот двор и ливадите околу него, дворот на манастирот и ливадите беа исполнети со младинците од блиските села, кои дојдоа да присуствуваат на манастирската слава „Свети Илија“.

Главниот штаб на МОВ и ПО на Македонија и Иницијативниот одбор за свикување на Првото заседание на АСНОМ, свесно и на височината на историската задача, вложија големи организаторски усилби самиот тек на одржувањето на Првото заседание на АСНОМ да биде добро обезбеден од сите можни непријателски изненадувања и напади. За непосредно обезбедување на Првото заседание на АСНОМ Главниот штаб на Македонија располагаше со силите на Третата македонска ударна бригада, Четвртата македонска ударна бригада, Осмата јужноморавска ударна бригада и Косовскиот српско-црногорски баталјон. Сите штабови добија конкретна борбена задача во случај бугарската војска да го нападне манастирот.

Пространата сала на историскиот манастир „Св. Прохор Пчински“ свечено беше украсена со македонски и југословенски знамиња, слика на Рузвелт, Черчил, Сталин, Тито и Гоце Делчев и паролите:

- Да живее слободна Македонија во нова Демократска Федеративна Југославија;

- Да живее Антифашистичкото собрание на Народното ослободување на Македонија;

- Да живеат нашите големи сојузници Англија, Советскиот Сојуз и Америка;

- Да живее врховниот командант маршалот Тито;

- Да живее младата и славна Народноослободителна војска на Македонија;

- Слава на Гоце Делчев - првоборец на македонската народноослободителна борба;

- Да живее Илинден и неговата славна Крушевска Народна Република;

- Вечна слава на паднатите херои за слободата на Македонија“.

Салата е полна со народните претставници и народ од околијата. Голем број од народот останува надвор од просторните чардаци на манастирот, збиени еден до друг. Од една и од друга страна на бината построена е почесна чета на Народноослободителната војска на Македонија. Сите се возбудени.

Во 5 часот попладне влегуваат делегатот на Врховниот штаб на Народноослободителната војска и партизанските одреди на Југославија, генерал-мајорот Светозар Вукмановиќ-Темпо, делегатот на Главниот штаб на Србија Живоин Николиќ-Брка, американската и англиската воена мисија. Почесната чета оддава почит на народните претставници и народот срдечно ги поздравува. По нив влегува Методија Андонов Ченто и членови на Иницијативниот одбор. Откако стивнаа овациите во салата одекна химната – „Изгреј зоро на слободата“.

Точно во 5.15 часот попладне, при полна тишина, најстариот по годините член на Иницијативниот одбор Панко Брашнаров, учител од Велес со тивок и растреперен глас, го отвори Заседанието со следните зборови:

„Другари и другарки народни претставители

Во овој момент, во ова историско место ’Св. Прохор Пчински‘ и на овој историски ден Илинден, кога објаснувам дека е отворено Првото антифашистичко собрание на Народното ослободување на Македонија, душата ми е преполна со радост и пред премежните очи гледам како се раздвижиле сите реки од Пчиња и Вардар до Места и Бистрица, заплускујат е целата македонска земја, сакајќи да го измијат од македонскиот народ десетвековниот ропски јарем од пропаста на Самоиловата држава за да се роди денеска нова, светла и слободна македонска држава.

Во овој момент, земјата на нашите покојници - многубројните родни херои, паднали и посејали коските си по цела Македонија, им стануе полесно и они во мир веќе го гледаат изгревот на нашата слобода гледаат идеална дружба на старите илинденци на Гоце Делчев и денешните Илинденци - младата македонска војска и поставените темели за остварениот идеал на две поколенија, на две епохи слободна, обединета Македонија.

Другари народни претставители, жив сум свидетел на два илиндена 1903 и 1944 година. Во моите спомени се нижат безброј моменти на илинденската епопеја и Крушовската Република. Бескрајни беа напорите на вооружениот македонски народ, огромна беше желбата за слобода, борбата го дари за слободна Крушовска Република. Но, разјарениот башибозук и турската регуларна војска се нафрлија и го затрупаја оазосот на слободна Македонија. - Крушовската Република, го потушија востанието и го стегнаја искрвавениот македонски народ во ново ропство.

Животворниот извор на слободатга не секна. Македонија ја разделија, ропствата се менија, но борбата на македонскиот народ не престана. Кога сите поробени народи на Југославија се дигнаја против денешниот непријател на целото човештво, и македонскиот народ се нареди во таа борба. Тој во неа виде возможност да ја помогне борбата на сите поробени народи и целото ослободољубиво човечанство и да го оствари својот вековен национален идеал.

И ете, како резултат на тригодишна крвава борба, македонскиот народ ја врза својата судбина со судбината на сите југословенски народи помогна со крв и борба да се дојде до нова братска демократска и федеративна Југославија. Денес е вториот славен Илинден. Последен Илинден на неослободена Македонија, се стават темелите на македонската држава, во која да се обедини и заживее нашиот народ онаков среќен живот, каков го заслужува по своите претрпени ропски маки и петвековни борби.

Да е жива нашата мила македонска федерална држава!

Да е жива Федеративна Демократска Југославија, заеднички покрив на братските југословенски народи“.

(Продолжува)