Реплики

Хроника на една најавена смрт

Соња Крамарска

Но, и на случајот со А1 се покажа дека медиумите и новинарството немаат пријатели во моќните кругови на општествата. Напротив, опкружени сме со непријатели

Прогласувањето стечај над најстарата приватна телевизија А1 и подоцна одземањето на нејзината фреквенција неодоливо потсетува на насловот на романот на колумбискиот новелист Габриел Гарсија Маркез „Хроника на една најавена смрт“. Настаните што се редеа изминатите две седмици, стечајот а подоцна и мракот што завладеа на фреквенцијата на А1 се добра фабула за споредба со содржината на оваа новела.

Во „Хроника на една најавена смрт“ авторот раскажува за смртта на едно момче кое го загубило животот од рацете на двајца близнаци, чија сестра била вратена во моминскиот дом на денот на свадбата од страна на младоженецот, бидејќи открил дека не и' е прв маж во животот. Засрамени, нејзините браќа, иако не биле докрај сигурни, вината ја фрлиле врз момчето и решиле да го убијат.

Притоа, на секого што ќе го сретнеле по пат додека се движеле кон местото каде што се наоѓала жртвата му раскажувале дека одат да го убијат. И на крај, и го направиле тоа. Поентата на авторот на романот е дека и покрај тоа што браќата практично во цело село разгласиле дека одат да извршат убиство, никој не се нашол совесен да го предупреди момчето. Некои ги мрзело да го бараат во која куќа е, некои не ги сфатиле сериозно браќата, а некои, пак, како што умешно потенцира авторот, биле толку многу восхитени од фактот што тој ден селото ќе го посети еден висок свештеник што не се ни потрудиле да разберат што дрдорат двајцата будалести браќа.

Крајната порака на романот е до целата заедница која живеела во тоа село со обвинување дека таа е исто толку виновна за злосторството, бидејќи не се потрудила да го спречи иако знаела дека ќе се случи.

Во изминатите дваесетина дена, кога А1 ја биеше финалната битка за својот живот, македонската интелектуална елита молчеше. Или, и ако пуштија некаков глас од таму или од граѓанскиот сектор, тој беше толку тивок што се изгуби во татнежот што го предизвика чинот на усмртувањето на А1.

Не се огласи ниту опозициската СДСМ, која зимоска кога почна акцијата кон А1, го напушти парламентот, предизвика предвремени избори, го усвити политичкиот амбиент во државата и за цело време додека траеше изборната кампања, ја претвори А1 без малку во свој изборен штаб. Социјалдемократите, сега, чекаа сосема да се изгуби А1 од етерот за да одржат штура прес-конференција, иако, со оглед на нивната претходна поддршка кога студиото на телевизијата беше лоцирано пред Владата, очекувавме да продолжат да се борат за демократијата барем со иста таква жестокост.

Уште еднаш да кажеме дека приказната за А1 ја издвојуваме од обвиненијата за бизнис-махинации на нејзиниот сопственик кои допрва ќе имаат судска разврска. А1 можеше и требаше да има поинаква разврска, само ако оние на кои браќата од романот на Гарсија Маркез им кажаа дека одат да го убијат љубовникот на нивната сестра се мобилизираа и го спречеа злосторството.

Но, и на случајот со А1 се покажа дека медиумите и новинарството немаат пријатели во моќните кругови на општествата. Напротив, опкружени сме со непријатели. Тоа важи и за многу поразвиени и подемократски општества од нашето. Ние немаме пријатели, особено не во политиката и тоа треба да го знаеме. Кога политичари се борат за демократија низ призмата на нашите медиумски слободи, да погледнеме добро да не се подароците данајски.

Хрониката на смртта на А1 почна со упадот на полицијата во нивните простории во ноември 2010 година. Владејачката партија даде зелено светло за упадот, а опозициската партија го искористи за своја пропаганда. Потоа хрониката продолжи со селење на студиото на телевизијата на локација под прозорецот на Груевски во Владата и серија политички потези на опозициската СДСМ, кои набргу ќе се покаже дека повеќе биле во пропагандна функција отколку со искрена намера да и' се помогне на телевизијата. Тоа се виде со експресното отфрлање на барањата на СДСМ за деблокирање на сметката на телевизијата и набрзина прифаќањето на изборите.

Веднаш по изборниот ден, стана јасно дека политичкиот судир меѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ околу А1 е издишана работа. Владата доби уште едни избори, а опозицијата значително ги поправи своите позиции во парламентот и од маргинална политичка сила стана силен фактор. Тогаш првпат се виде и дека А1 е на пат да ја изгуби битката, бидејќи дојдоа на ред други приоритети и за ВМРО-ДПМНЕ и за СДСМ. Резигнирани, новинарите ги згаснаа камерите од пред Владата и повторно се вратија во студиото без да постигнат ниту еден чекор напред во одбивањето на ударите од страна на Управата за јавни приходи.

Ако селаните од псевдоновинарското дело на Маркез беа возбудени од доаѓањето на високиот свештеник, тогаш од што беше возбудена македонската критична мисла што го игнорираше дрдорењето за баснословните суми неплатени долгови и даноци кои мистериозно се слеаја на сметката на А1? Или, пак, не им веруваа на заканите како во дејството на романот.

Несфатливо, Здружението на новинари и новинарските синдикати со исто внимание третираат проблеми од тековното работење на новинарскио�� еснаф и присилно гаснење на еден цела телевизија со водечка популарност меѓу медиумите. Кој ќе биде виновен за А1, дали само државата или пошироката заедница, која не се обиде да го спречи тоа што се случи, токму како во романот на колумбискиот автор?

Во светот е секојдневје гаснењето на медиуми. Случајот со британскиот таблоид, чиј сопственик го избриша од сцената за само два дена иако имаше милионски тиражи, несомнено, во наши услови, ја минимизира приказната со А1. Но, само теоретски, затоа што приказната со А1 е сложен мозаик од бизнис-далавери, политичка корупција и спрега меѓу медиуми и власти и на друга страна осамен новинарски крик кој би требало да го разбуди заспаното општество.

Оваа телевизија ни случајно не е бизнис-приказна, ниту чист криминал како што се покажа во Велика Британија. Но, за жал, приказната со А1 ќе ја раскажат некои други во некое друго време. Таа е типична хроника на една најавена, а неспречена смрт.