Воздржаност за предлогот на Метју Нимиц

Цената сега е двојно поголема отколку во 1991 кога се бараше компромис со Грција, вели Денко Малески

Димитар Чулев

Кога именката Македонија стои сама, нема да се употребува од страна на ниту една држава како официјално име. И Грција и Македонија (првата и втората страна) во иднина ќе може да ги употребуваат зборовите Македонија и македонски во соодветни неофицијални контексти под услов ниту првата ниту втората страна да не изразуваат ексклузивни, политички и комерцијални или поинакви права кон името Македонија или македонски кога стои само во кој било јазик.

Тоа е дел од последниот предлог или, подобро речено, сет идеи кои медијаторот Метју Нимиц неделава им ги претстави на претставниците на Грција и на Македонија како можно излезно решение за решавање на речиси дводеценискиот спор.

Во предлогот уште стои дека Поранешната Југословенска Република Македонија нема повеќе да е прифатлива формулација за името на „втората страна“, дека втората страна, односно Македонија, ќе го усвои преку својот уставен процес името „Република Северна Македонија“, а досегашното уставно име ќе остане уставно име и ќе се користи само во интерни контексти.

Во предлогот, кој се состои од 13 точки, медијаторот речиси филигрански се потрудил да дефинира каде и како ќе се употребува новото име на државата, па вели дека, покрај во ОН, со новото име државата ќе треба да се легитимира во други официјални и квазиофицијални меѓународни, мултилатерални и регионални организации, вклучувајќи ги Европската унија и НАТО. Потоа на официјални и квазиофицијални конференции, состаноци, иницијативи, кога ќе се потпишуваат мултилатерални договори и слични официјални документи.

Со еден збор, секаде на меѓународни средби, а меѓу редови се чита дека на Македонија и' се остава простор во билатерални релации да има шанса со некоја од земјите што ја признаа под уставното име да го користи сегашното Република Македонија.

Нимиц предвиде краткото и неформално име што ќе се користи при официјална употреба во Обединети нации да биде „Северна Македонија“.

Првичните оцени од Кабинетот на претседателот на државата, Бранко Црвенковски, се дека без сериозни измени овој сет идеи не би можел да претставува основа за понатамошни преговори и за дефинитивно надминување на спорот.

Во вчерашното соопштение од Кабинетот се вели дека шефот на државата во текот на идната недела ќе свика координативна средба на државниот врв посветена на ова прашање, со цел да се изгради заеднички усогласен став. Соопштението следуваше откако по враќањето од Њујорк амбасадорот Никола Димитров го информира Црвенковски за текот и предложениот пакет идеи од страна на Нимиц.

Вчера беше повеќе од забележливо отсуството на расположени соговорници меѓу познати аналитичари, политичари, дипломати, ексминистри за новиот предлог на медијаторот. Телефоните или беа исклучени или соговорниците едноставно не сака да говорат и да се „истрчаат“ за предлогот. Поранешен министер за надворешни работи за „Утрински весник“ само изјави дека нема да го коментира предлогот, но негов впечаток е дека токму инсистирањето на Македонија на двојната формула сега се враќа како двоен бумеранг.

Денко Малески, прв министер за односи со странство по осамостојувањето на Македонија, сепак даде изјава за „Утрински весник“: „Во 1991 година бевме исправени пред барање да направиме дистинкција помеѓу името на новата држава Република Македонија и грчката област Македонија. Значи, се бараше компромис околу нашето меѓународно име. Денес цената е двојно поголема. Се бара да се направи дистинкција помеѓу народите што живеат од двете страни на границата. Поинаку речено, се бара од нас, откако ќе се согласиме со промената на името на државата, да почнеме нови преговори: за македонскиот идентитет. Во десеттата точка од предлогот на Нимиц се вели дека имињата ’Македонија‘ и ’македонски‘ може да се користат за комерцијални цели од субјектите и на првата и на втората страна на неексклузивна основа во согласност со меѓународното право, конвенциите и практиките во однос на употребата на географските имиња за комерцијални цели. Страните ќе го спроведат овој став преку соодветни технички договори и аранжмани“, вели Малески.

Што значи ова и колку е правнички издржано „Утрински весник“ не успеа да дознае, но според пишувањето на атински „Етнос“, токму овој член ќе го доведе во прашање именувањето на аеродромот во Солун кој го носи името „Македонија“ и на грчкото Министерство за Македонија и Тракија. „Етнос“, секако загрижен за грчките интереси, пишува дека за Атина најпроблематичен дел од предлогот е одредбата националноста и јазикот во ОН да бидат впишани како македонски. Овој весник коментира дека новиот предлог му гарантира на Скопје да ги задржи уставното име, македонската националност и македонскиот јазик.

„Елефтеростипос“ е загрижен за молкот на политичкото раководство во Скопје по предлогот на Нимиц, но потсетува дека двете страни, и покрај тоа, за две недели ќе треба официјално да ги кажат своите позиции.

Професор Малески околу ова вели дека „македонското општество не е во состојба моментно да направи каков било компромис, дури и некој што би бил поповолен од оној што се предлага од Нимиц денес. Причина е длабоко поделеното политичко водство на државата и народот изложен една и пол деценија на националистичка реторика. Значи, за излез од оваа ситуација потребна ни е нова стратегија. Ако ја научиме лекцијата од Букурешт дека нема членство во НАТО и во ЕУ без грчка согласност, треба самите ние активно да се вклучиме во барање решение. Погрешно е решението да се чека од посредник, зашто тој секогаш ќе подлегнува на притисокот на посилниот.

Самите ние треба да се избориме за идниот компромис прифатлив за нас. Тоа претставува преку отворена дебата да се вооружиме со вистината за македонската нација, а не со антички симплификации кои не' водат во судир не само со Грците туку и со историската мисла во светот“.

Професор Малески пред речиси една година беше еден од ретките кои предупредуваше дека членството во НАТО и спорот со името нема да се гледаат како одвоени процеси.

„Разбираме дека признавањето на уставното име од 120 држави со кои немаме спор тежи помалку од нерешениот спор со држава-членка на НАТО и на ЕУ“, оцени во декември минатата година за „Утрински весник“ Денко Малески.