Мислења

Кафкин синдром

Ивор Мицковски

Оваа власт со својата алчност, лошите политики, безочното крадење го поттикна и е директно виновна за насилството на обичниот човек

Секој човек страда според тоа како живее. А како човек живее е прашање на многу нешта, но, пред се', на неговата материјална состојба. Материјалната состојба не секогаш е само индивидуален проблем и прашање, но во голем дел зависи и од некои колективни состојби. Македонецот ја има несреќата што неговата мака е на квадрат, тој денеска не ја живее само својата лична материјална мизерија, туку мора да се носи и со материјалната мизерија на целата земја и на најголем дел од колективитетот. Во ваков случај многумина би рекле дека психолошката перцепција на маката е полесна, затоа што сите страдаме, па делиме од товарот. Напротив, маката никогаш не се дели, таа само се мултиплицира. Фактот дека повеќето луѓе се мачат да врзат крај со крај создава сериозни социјални и социолошки проблеми, кои дополнително ја комплицираат секојдневната егзистенција на граѓанинот. Менталниот товар, стресот и внатрешниот патос се само придружни проблеми, кои потоа се рефлектираат врз целото општество.

Во вакви ситуации неизбежно е да расте нетрпеливоста, да расте незадоволството, да расте гневот, затоа што гладниот човек е, пред се', човек полн со бес. И тука треба да ја бараме причината зошто во Скопје и во останатиот дел од Македонија, од 2006 година наваму, процентот на криминал и убиства не е само дуплиран, туку е триплиран. Оваа власт со својата алчност, лошите политики, безочното крадење, наметнувањето неетички модели и практики го поттикна и е директно виновна за насилството на обичниот човек. Погледнете ја црната хроника во кој било весник, таму нема владини местенки, зашто за нив криминалот и стапката на убиства не се продукт или резултат на некои комплексни општествени незадоволства, па мислат дека нема што да кријат. Црната хроника не лаже, а ако некој мисли подемот на насилство да го објаснува под името, „неразјаснети случаи“, „нервно растројство“, „афектна реакција“, тогаш да не се лажеме и веднаш да си признаеме дека не сакаме нештата да ги гледаме во нивната суштина, не сакаме да поставуваме прашања и не знаеме што е тоа причинско-последичен однос.

Според секој одговорен социолог, убиствата и криминалот во Македонија, се резултат на општата беспарица и осиромашување, кои најчесто дегенерираат кога станува збор за некаква караница за пари или имот, кога човекот го допрел дното и нема друго решение освен да краде или во избезуменост да посегне по нечиј живот. Некои експерти би рекле дека едно аномално однесување секогаш содејствува со некоја аномална личност, но таквата проста равенка едноставно не е оправдана од нашата реалност. Профилот на денешниот македонски убиец или крадец е профил на чесен човек, кој најчесто доаѓа од пониските социјални слоеви, кој е работлив човек, нема никакво криминално досие и е психички здрав. Затоа, премногу е лесно насилствата и убиствата да се опишат и затворат под категоријата лудило. Точно, на сите нас ни е полесно да веруваме, да се тешиме и оддалечиме од екстремните гестови со тоа што ќе ги опишеме како реакции на некаков лудак, но тоа е погрешно.

Подобро е да се прашаме кои се вистинските причини, како на се' ова влијае рекордната невработеност, прогресивното осиромашување, лошото функционирање на државата и на институциите, целосниот крах на системот на вредности. И можеби ова последното има најголемо влијание, иако сите точки предизвикуваат општа контрадикција и недоверба во главите на граѓаните. И порано, во помали форми, сме ги имале сите овие проблеми, но сме се соочувале со нив. Се оставал простор чесниот, борецот, работливиот, да се снајдат, додека денес ваквите луѓе се непожелни за државата. Денес, нема човек кој не знае дека е посиромашен, кој не живее полошо, кој не е исфрустриран од некој аспект од нашето општество и владејачка партија, а при тоа секојдневно прима информации како Македонија е најдобра, како е најуспешна, како напредуваме, како живееме во најдобрата можна земја и што се' не друго. Па, како нормалниот да остане нормален во една комплетно ненормална, фалична и лажна средина, во која граѓанинот од наметнатото перење мозок нема слобода ни да си се сожали, ни да си се насмее на својата судбина, да си поплаче или да си најде решение за својата мака. Едноставно, фатен во Кафкин синдром, маката на граѓанинот може само да се акумулира, за потоа така насилно да експлодира. Но, најстрашното од се' е што никој сериозно не поставува прашања за сите овие динамики, никому не му пречи што обичниот и нормален човек стана насилник. Го живееме насилството како табу, а тоа е секаде околу нас.

Денес, целосно е урната етиката на нашата материјална егзистенција. Покрај сите наши маки, мораме да се бориме и со наметнатата логика на зајмување, на еден свет дрогиран од животот на кредит. Каде што пораката порано беше зошто да чекаш за нешто што сакаш веднаш да го добиеш? Сакаш нешто, а немаш доволно пари? Слободно земи кредит! Само што логиката дека на тој начин ќе се задоволуваат некакви екстра-потреби, некои мали задоволства, дека ќе трошиме на неегзистенцијални добра, излезе голема измама. Цел не била подобро да живееме, повеќе да имаме, денес да земеш, утре да вратиш. Излезе дека треба да се задолжуваш за да преживееш, а не за да живееш, постојано да земаш и постојано да враќаш. Притоа, општото осиромашување е дел од големиот план, затоа што за интересите на зајмувачот некогаш е добро луѓето да немаат многу пари.

Минаа времињата кога парите се чуваа под душек. Денес не си модерен, не го храниш системот ако немаш неколку кредити на грб и уште еден за да те извлече од претходните. Тоа е магичниот механизам на рецептот „земи денес, плати утре“. Со цел да се избегне лимитирањето на профитот, кој произлегува од кредитните картички или лесно повлечените кредити на само еден зајмувач, создадениот долг мораше да се трансформира, што и се случи, во добро кое би произведувало постојан профит. Всушност, тоа е и пораката што ја добиваме секојдневно. Ние, модерните зајмувачи на пари, не ти ги бараме назад парите, напротив, сакаме уште повеќе да зајмиш за да го платиш стариот долг и за да имаш малку паричка за твоите секојдневни потреби. Тоа ви го велат банките чие мото е „ДА“, кои никогаш не велат „НЕ“, кои со насмевка и во семеен амбиент ќе ви порачаат - дојдете и земете. И, верувајте, не постои банка во реалноста или лихвар, кој навистина сака зајмените пари да му се вратат навреме. Ако им се вратат навреме тогаш повеќе не сте задолжени, а токму вашиот долг, односно релативниот месечен интерес, каматата, е основниот извор на профит за зајмувачот.

Тоа што важи за индивидуата, важи и фирмите, за нашиот опортунистички бизнис-сектор. Немале кредити, високи биле каматите, скапи биле парите. Сите бараат од истата дрога, а дрогата ја нема. Ја собра главниот дилер - државата. Таа е најголемиот задолжувач и должник во земјата. Откако ги исцеди граѓаните на сите можни основи, ги исцеди и фирмите, а банките колку и да сакаат да даваат, најдобро знаат што е ризик. На крај, добро гледаат дека Владата ниту ја враќа ниту има намера да ја врати дрогата во промет. Премногу потрошувачи има во сопствените редови. А кутрите ние, зависници сме и покрај сите обиди за лекување. По толку многу препороднички терапии, сепак, не успеаја да ни ја излекуваат таа најголема завист, да не ослободат од таа скапа дрога, каква што се парите.

(Авторот е политички аналитичар)