Интервју

Академик Милан Ѓурчинов се осврнува на определниците од областа на литературата и книжевната наука во Македонска енциклопедија

Невена Поповска

Академик Милан Ѓурчинов во неколку наврати се искажа по прашањето за Македонската енциклопедија, особено со давањето поддршка на барањето на академиците Албанци за измена на спорните определници. Овојпат академик Ѓурчинов се осврнува на определниците од областа на литературата и книжевната наука.



Како член на Одделението за лингвистика и компаративна наука во Македонската академија на науките и уметностите, кажете ни како ги оценувате определниците од областа на литературната и книжевната наука?

Во двата тома на оваа книга има низа прикази и осврти од областа на литературата и книжевната наука за кои сметам дека се умесни и прифатливи, но најголемиот дел, според она што имав можност да го видам, е крајно непромислено, непрофесионално, субјективно и несериозно направено. Се разбира, можно е и така да се пристапува, но не и во едно авторитетно лексикографско дело, кое, пред се', претендира и мора да биде научно и да презентира научно веродостојна информација.

Такви примери овде има безброј, не само во литерарната сфера, но јас наведам неколку драстични случаи, кои претставуваат груба дезинформација: Еден од најзначајните наши белетристи, со право наречен „втемелувач на современата македонска проза“, Владо Малески, наместо да биде претставен со тие свои темелни придонеси, се сведува на нешто сосема друго. Широко се опишува неговата „прва творечка фаза“ во која тој пишува песнички и хуморески, издава билтени и весници. А потоа? Оваа „прва фаза“ останува кај составувачот на освртот за него - единствена и последна. Неговите скечеви и „врапчиња“, неговата поезија (!) која тој подоцна никогаш не ја спомнал, ниту ја објавил се она главното кај него. (!?) Излегува дека со нив Малески ја втемелил современата македонска проза, а не со неколку раскази, најдобри прозни уметнички дела по ослободувањето, некои од кои со антологиска вредност, објавувани како такви на не мал број светски јазици. Сето тоа за составувачот (д-р Весна Мојсова-Чепишевска) нема никакво значење, ниту вредност. Како и фактот дека Владо Малески е човек кој исклучително работел врз нашиот прозен јазик, за кого е напишана прва докторска дисертација од тој вид. Но, најголем дострел на составувачот е отфрлувањето на двата извонредно значајни романи на Владо Малески: „Она што беше небо“, импресивно сведоштво за Богомилскиот поход и Народноосло��одителната војна и нејзините протагонисти, ниту големиот роман „Разбој“, едно од култните дела за нашата национална егзистенција (!). За нивната вредност (или невредност, ако така смета) - ниту збор! За да го компромитира македонскиот модернизам, при крајот таа ги спомнува трите статии на Малески „Конспекти“, премолчувајќи го фактот дека токму Владо Малески беше не само покренувач на „Разгледи“, туку и поттикнувач на македонскиот книжевен модернизам, отворајќи им го патот во публикацијата со која раководеше на помладите творци во сите сфери и како високо етична и принципиелна личност, објавувајќи ги во неа и оние прилози со кои тој целосно не се согласуваше. Премолчен е, исто така, фактот дека Владо Малески, како еден од најангажираните македонски интелектуалци од својата генерација беше активен учесник во НОБ и дека севкупното негово творештво е посветено на нашата Народноослободителна борба.

Дали да се лутам или да се насмеам пред фактот што уважената докторка во одделот Литература за Владо Малески на чело го става Блаже Ристевски, кој пишувал за спомнатава „прва фаза“, а сите други, меѓу кои и авторот на овие редови, кој пишувал за секое дело на Владо Малески, едноставно ги - пречкртала...



Покрај Владо Малески, еден од втемелувачите на современата македонска проза, велите, неправда му е нанесена и на еден истакнат македонски поет. За кого станува збор?

Голема неправда му е сторена и на Радован Павловски, еден од нашите најдобри и најафирмирани поети и кај нас и во светот. Истиот „составувач“, кој очигледно е главен за литературата на XX век, најнапред вели дека Радован Павловски својата песна ја сведува на најсуштественото - метафоричноста, а веќе во следната реченица тоа го негира, пишувајќи дека токму „метафоричноста и нејзиното изобилство го довело поетот да падне во сопствена стапица“ и својата метафоричност да ја сведе на „метафоричен манир“. Во свој стил и свој „манир“ таа наполно го игнорира во својот осврт фактот дека Радован Павловски е еден од најпознатите и најпреведуваните во светот македонски поети и добитник на голем број награди и признанија во светот. Во тој ист манир таа го игнорира фактот дека за овој исклучителен поет најмногу пишувале Милан Ѓурчинов, Матеја Матевски и Влада Урошевиќ и др., а најмалку оние што таа единствено ги наведува како релевантна литература: Миодраг Друговац и Лидија Капушевска-Дракулевска.



Според Вас, најголема неправда му е нанесена на Блаже Конески. За што станува збор?

Најголема и најтешка неправда во оваа несреќна книга му е нанесена на Блаже Конески. За овој великан на македонската литература и култура, за неговиот огромен опус и придонес како поет во ова несреќно издание - нема ниту збор(!?) Се наведува само неговата најрана песна на македонски јазик „Писмо до една мајка“ за која се вели дека е напишана „по углед на песната на Мајаковски“, макар што на секој школник му е познато дека Мајаковски таква песна никогаш не напишал и дека авторот на руската песна „Писмо до една мајка“ е Сергеј Есенин, а не Владимир Мајаковски!

Слични измислици кај овој составувач („Т. С.“) има и во делот на библиографијата каде што се спомнуваат како збирки рамноправни со другите: „Стерна“, „Ракување“, „Средба со рајот“, макар што и првата и втората и третата се само избори, а не одделни стихозбирки. Наспроти на овие „додавки“, тој целосно ги испуштил дури и само да ги спомне поетските книги „Мостот“, „Записи“ (една од најдобрите книги на Конески), стихозбирката „Послание“, како и претпоследната претсмртна „Небеска река“, кои составувачот, се чини, воопшто не ги имал в раце!

Што сега, наспроти ова да речеме за мериторноста, објективно-научниот пристап и сериозноста на овие две книги?