Мислења

Македонија како пијан брод

Нано Ружин

Двајцата капетани Груевски и Ахмети со својот брод личат на поемата на Артур Рембо и неговиот „пијан брод“

Во деведесеттите години низ Скопје се раскажуваше виц за едукативните мерки на една сиромашна Бугарка: „Сине, ако бидеш добар, ќе те носам во градскиот парк за да гледаш како другите деца јадат сладолед“. Токму во духот на овој виц, околу 30.000 Македонци, некои сосила, некои со партиска обврска, некои од патриотски емоции, дојдоа организирано во Градскиот парк во Скопје да го гледаат големиот тулум.

Македонија го одбележа Денот на независноста со спектакуларен концерт на ѕвездите од некогашниот југословенски простор кои организаторите ги нарекоа балкански мегаѕвезди за да ја избегнат опасната придавка – југословенски. Слично на претходните државни журки, и овој пат тоа беше едноетнички настан со еднопартиски бои, независно што меѓу изведувачите имаше и по некој Албанец. Не навлегуваме во квалитетот на претставата, но квантитетот на средствата потрошени за настапот на толкав број мегаѕвезди во овие грипозни економски времиња мора да е импозантен.

Се разбира, кога е присутно државното раководство на чело со неуморниот премиер, кој по долгото патување од онаа страна на светот се врати како Одисеј во татковината, средствата не се ни битни. На Си-Ен-Ен даде интервју за домашна употреба претставувајќи ја Македонија како нов европски економски џин подобар од 17 држави-членки на ЕУ, за што веројатно му се чудат и Американците и Европејците, ја промовира новата патна делница Демир Капија - Смоквица, инаку тендер кој го доби грчка фирма, што е убав пример за добрососедска соработка во време кога на јужниот сосед не му оди; се појави во Собранието и, конечно, на колективната журка облечен во прекрасното бело сако како капетан на брод. ��динствено недостасуваше првиот офицер Ахмети.

Комплименти премиере, чесно партиски одработено. Опозицијата затечена од овој серијал како да потона во скептицизам и не пушти ниту глас. Во таквата патетична клима, народот речиси почна да ужива во набљудувањето на сјајот, раскошот и луксузот на владејачката политичка елита. Добро е секогаш да му се создаде илузија како да е и тој директен учесник во некоја од турските серии, барем ќе гледа како другите уживаат и јадат сладолед. За момент ќе заборави на експлозијата на цените, на слабиот род, на агресивните Грци и Бугари, на налутените Албанци. Битно да е во боја, а за звукот се погрижија симпатичните провладини уметници и југоестрадата.

За останатото има кој да мисли. Тука е претседателот, кој ќе каже значајна тавтолошка мисла: „Каква Македонија ќе создадеме, таква ќе имаме“. Голема мисла, слична на мудроста на Мао или од серијалот на Марфиевите закони. На која страна да се свртиш, тилот ти е одзади. Или последната капка секогаш останува во чашата. Постарите велат - се' си има свое.

Да се вратиме на нашите маки и реалност. По успешната прошетка низ САД, Груевски е соочен со повеќе тешки досиеја кои веќе од оваа недела се актуализираат. Најгорливо и најзначајно досие се нарушените меѓуетнички односи. И концертната прослава ја покажа длабочината на меѓетничкиот или поточно на меѓупартискиот гап во коалицијата. Оваа криза меѓу ДПМНЕ и ДУИ, која автоматски се пресликува и врз меѓуетничките односи, не е нов феномен. Недоразбирањата не се случајни и тие тлеат со години. Нема сомнение дека национално-идеолошкиот код на ДПМНЕ е тешко компатибилен со национално-идеолошкиот код на ДУИ. Двајцата капетани Груевски и Ахмети со својот брод личат на поемата на Артур Рембо и неговиот „пијан брод“. Кормилото го држи Грујо, прамецот и крмата - Ахмети. Под налетот на бурата, бродот е без компас и се лулка во место како да е пијан. Свесни се дек�� со караница ќе потонат заедно. Затоа се практични и постојано наоѓаат консензус. Но, тоа не може во недоглед. Македонците и Албанците се поделени и не живеат во единствено граѓанско општество. Не е доволно на бината да се донесе некоја Албанка-интерпретаторка, да им се честита Рамазан или да се појавите на Штуловиот универзитет.

Ова чествување на 8 Септември од година на година се претвора ексклузивно во празник на Македонците. Лани низ триумфалната порта маршираше само еден албански офицер, а албанските функционери ја бојкотираа кич-парадата и покрај изјавите на лидерите на македонските Албанци дека „немале друга држава и дека Македонија била заедничка татковина“. Дотолку е точно тоа, дали постои некоја индустриска грешка во македонската страна што постојано го поттикнува латентното незадоволство на Албанците?

Многумина се прашуваат дали македонските Албанци ја чувствуваат Македонија како сопствена држава? Можеби ние како мнозински народ можеме да ја поставиме оваа дилема поинаку: дали ние Македонците правиме доволно нашиот сограѓанин Албанец да ја чувствува оваа држава како сопствена. Одговорот не би требало да го бараме меѓу народот, туку меѓу политичарите, медиумите, интелектуалците. Сличен мултиетнички проблем имаат и други држави во Европа, но имаат поинаков пристап. Во Шпанија за време на Олимписки игри 1992 година одржани во Барселона (Каталонија) се виореа шпански, но и каталонски знамиња. Кралот Хуан Карлос ги отвори Игрите на шпански и на каталонски јазик. Единствениот проблем настанал со азбучното рангирање на нациите: според шпанската или каталонската азбука. Соломонско решение било пронајдено во француската азбука. Летоска за време на одбележување на 14 Јули - државниот празник на Франција, на Бастилја, покрај француските, се виореа и алжирски и марокански знамиња. Министерката Надин Морано прокоментирала: „Овие знамиња не се насочени против Франција, напротив, тие ја симболизираат желбата на сите за единство во рамките на нашите републикански вредности“.

Во Македонија состојбите се поинакви. Ниту имаме лидери и луѓе на позиција кои размислуваат мултиетнички, ниту тоа е политички исплатливо според стандардите што ги диктира ДПМНЕ, а ги прифати ДУИ. Освен исполнувањето на ОРД, неопходни се и побогати форми на заемното меѓуетничко разбирање. Во овој миг целокупната агенда се сведе на вработувања во администрацијата, поделба на државните функции и привилегии, братски тендерски договори, изнудени буџетски средства за изградба на скендербеговски и александровски плоштади, но проблемите и натаму остануваат. Она што недостасува е квалитетот на меѓуетничките односи.

Недостасуваат заеднички манифестации, солидарни прослави, мултиетнички партии и државници кои размислуваат граѓански, а не етнички. Тоа е одговорноста на мнозинската заедница. Ние, Македонците, сме одговорни за состојбата на меѓуетничките односи. Тоа досега безброј пати ни го укажуваа и американските и европските сојузници. За жал, мала е критичната маса на политичарите и интелектуалците кои размислуваат на овој начин. На секоја претерана ревандикација на Албанците реагираме нервозно без да размислиме за вистинските причини. Некогаш несвесно ги нарушуваме односите. Меѓуетничките односи заслужуваат поголемо внимание, ангажман и одговорност на македонското раководство. Во спротивно, и натаму ќе имаме имиња на школи со херои од Косово кои немаат никаква врска со нашата историја, а нашиот пијан брод ќе ризикува еден ден и да ја доживее судбината на „Титаник“.

(Авторот е универзитетски професор и член на ЛДП)

Наш став



Објавувањето колумни и мислења од надворешни автори е одраз на намерата на „Утрински весник“ да биде влијателен глас на заедницата. Но, напоменуваме дека не се согласуваме секогаш со ставовите што ги изнесуваат нашите колумнисти, особено кога станува збор за лични дисквалификации, етикетирања без основа и извртување на контексти со цел да се наштети на други личности од која било сфера. „Утрински весник“ се оградува од таквиот речник и конотации и ги смета за непримерни во јавната комуникација.