Млади зависници....од родителска финансиска помош

Ќе се инвестираат 27 милиони евра во следните три години за да се смени образовниот систем според барањата на фирмите и потребите на пазарот

Маја Томиќ

„Имам 21 година, не студирам и неколку години барам работа со средно гимназиско образование. Немајќи никаква друга опција, а не сакајќи да седам дома и да им бидам на товар на родителите, работам на црно, како шанкер по кафулиња. Земам околу 150 евра месечно. Колку за џепарлак. Некако не се ни надевам дека во скоро време ќе најдам некоја посериозна, редовна работа“, посочува скопјанецот И.М..

И студентите сакаат да работат и уште за време на студиите да се стекнат со одредено искуство, но тоа тешко им оди.

„Редовен студент сум на трета година на Универзитетот ’Св. Кирил и Методиј‘, владеам одлично два светски јазика и имам познавање од компјутери. Две години упорно барам нешто да работам во слободните часови, некаков проект што има врска со мојот факултет, за да изградам барем некакви вештини кои подоцна би ми користеле при вработување. Аплицирам на разни места, но без резултати. Само еднаш ми се јавија од една невладина организација и ми понудија да работам на проект цел месец, но без пари. Тоа не ми одговараше. Од друга страна, не сакам да работам што било по кафулиња. Во секој случај, убеден сум дека ми се поголеми шансите и дека попрво ќе најдам работа надвор од земјава отколку тука“, вели А.П. од Скопје.

Тој додава дека, од друга страна, според неговите сознанија од пријатели, сите млади кои нашле каква-таква привремена работа, колку за џепарлак, се ангажирале во фирми на роднини или пријатели или во други, но со нивна помош и препорака.

Според анализите на Агенцијата за вработување, стручното средно образование �� силно дефицитарно на пазарот на трудот, а над 90 отсто од домашните и од странските компании се заинтересирани за ангажирање профили со стручно образование.

Младите се' потешко се вклопуваат и наоѓаат работа на пазарот на труд, па Владата реши да почне да се справува со долгогодишната алармантна состојба со нивната невработеност. Проблемот ќе почне да се решава уште во средношколските и студентските клупи, па ќе се менува досегашниот модел на образование кој на младите не им гарантираше вработување по завршување на школувањето.

Од друга страна, пак, сегашниот кадар не им одеше во прилог на потребите како на домашните така и на странските компании. Освен практиката, тоа го покажаа и досегашните анализи на Агенцијата за вработување, според кои младите треба повеќе да се фокусираат и да стекнат стручни вештини за време на образованието, како во средното така и во високото.

Како што изјави деновиве владиниот портпарол Александар Ѓорѓиев, со првиот тригодишен акциски план за работни места, Владата планира да вработи 135.000 млади лица на возраст од 15 до 29 години, кои зафаќаат над 28 отсто од вкупното население. За таа цел ќе се потрошат 27 милиони евра од кои дел ќе бидат обезбедени од меѓународни фондови.

Каква е сликата за невработеноста кај македонската млада популација? При стапка на невработеност од 31,6 отсто, според Државниот завод за статистика, Агенцијата за вработување на крајот на јуни, пак, регистрира 261.322 невработени. Најголем број од нив, или 32.294 лица се на возраст меѓу 25 и 29 години, додека 28.438 лица се меѓу 20- и 24-годишна возраст. Од вкупниот број невработени, со средно образование се 40.777, а со основно - 118.395 лица. Со високо образование биле 20.778, магистри имало 640, а доктори 17. На крајот на 2011, пак, невработените на возраст меѓу 25 и 29 години изнесувале 34.802, додека оние на возраст меѓу 20 и 24 ги имало 31.597 на број.

Освен констатациите на Владата и на Агенцијата, и други истражувања покажаа дека невработеноста кај младите е загрижувачка. Според последните резултати од анализата на „Реактор-истражување“, во рамките на проектот „Република Млади“, на возраст од 15 до 29 години има 483.448 лица, или речиси една четвртина од населението. Половината од нив се невработени, што значи дека се финансиски зависни од своите родители. Половината, пак, од вкупниот број млади повеќе од една година барале работа, иако добар дел од нив се изјасниле дека би сакале да се вработат веднаш по завршување на средното образование, односно не сакаат да студираат, од разни причини. Загрижувачки податок од оваа агенција беше дека најголем дел од вработените млади дошле до работно место со помош на пријатели и роднини и генерално не им е воопшто јасна улогата на Агенцијата за вработување.

Според резултатите од анализата, средношколците се незадоволни од својот статус затоа што оцениле дека не се стекнуваат со потребното искуство во текот на образовниот процес и дека во образовните институции недоволно се промовираат волонтерството и неформалното образование. Поради тоа младите кои завршиле средно образование, како и студентите и оние со факултетски дипломи, чекајќи долго време на работа, најчесто прифаќаат да работат на црно, верувајќи дека на тој начин побрзо ќе си обезбедат еден ден вработување.

Ангажирани невработени за извршување јавни работи

Општина Кавадарци ги ангажира првите 35 невработени лица за извршување јавни работи во наредните шест месеци, во согласност со владиниот проект. Градоначалникот на општина Кавадарци рече дека во наредниот период ќе бидат вклучени уште 20 лица. За оваа намена покрај финансиската поддршка од државата, обезбедени се пари и од општинската каса. Панов нагласи дека со оваа активност ќе им се помогне на социјално ранливите семејства, каде што никој не е вработен. Вчера и градоначалникот на Неготино, Пане Трајков, и раководителот на Агенцијата за вработување во Неготино, Кристина Чадамова, потпишаа меморандум за ангажирање 31 лице за извршување јавни работи. За време на работниот ангажман лицата ќе добиваат финансиски надомест од 7.600 денари месечно во кои е вклучено и осигурување во случај на несреќа при работа и професионално заболување. Тие го задржуваат и правото на здравствено осигурување. (А.Д.)