Се повампируваат ли кризите на Балканот

Дали е ова 1992 или 2012 година - е еден од коментарите на странските аналитичари за новите фрустрации во регионот

Слободанка Јовановска


Токму кога се зацврсти уверувањето дека не постои можност да се врати нестабилноста на Балканот, земјите од регионот побрзаа да го демантираат тоа. Настаните во Словенија изминативе неколку дена дури и ја проширија сликата, внесувајќи нов елемент во „бурето барут“- економската криза.

Дали национализмите што почнаа да се повампируваат во регионот се начин да се сокрие економското осиромашување и корупцијата- е дилема што станува актуелна по големоалбанските изјави на Сали Бериша и Хашим Тачи? Дали враќањето на Рамуш Харадинај на лидерска позиција во Косово ќе ги замрзне односите на новата држава со останатите во регионот, кои Хашкиот суд не успеа да ги убеди дека тој нема зад себе воени злосторства?

Дали БиХ е пред распад, како што тврди Живко Будимир, претседател на федерацијата Босна и Херцеговина, бидејќи земјата не може да спроведе сериозна реформа поради внатрешните поделби? Каде одат државите по новиот бран палења знамиња, Србите на хрватското, Албанците на македонското, Македонците на албанското, а Златна зора повикува на отворена пресметка со се што е негрчко?Што кажува за некои од државите славењето на обвинетите за злосторства како херои и обидите да се испере образот со навреди кон Карла дел Понте?

Дали е ова 1992 или 2012 - е генералната реакција на сите овие непознаници што се најава за можна нова криза на Балканот, овојпат со Словенија и Грција заедно. Според еден странски аналитичар, владите во регионот се навикнати на подеми и падови во меѓусебните односи и лесно решаваат меѓусебно да се обвинуваат и да распалуваат непријателства. Се повеќе глумат дека се за евроинтеграција отколку што сакаат навистина, за што најтипичен пример се Албанија, Македонија и се' повеќе Србија.

За Едмонд Темелко иритирачките настани и изјави во Албанија не се големо изненадување. Уште повеќе тој се сомнева дека тие се мотивирани само од претстојните избори, со оценка дека ова што се случува е нешто друго и поголемо, бидејќи зад овие пораки стојат сите политички опции и медиумите.

„Не се лапсус, туку е реалност“, ги коментира тој амбициите на албанскиот лидер Сали Бериша кој како албански именуваше територии и од околните држави. Според него национализмот во Албанија постои, но досега бил прикриен и пософистициран, при што посочува дека лидерот на Црвено-црната алијанса, која предизвика националистички инцидент во Пустец, Кресник Спаиу, е бивш заменик претседател на Вишиот суд во Албанија и близок соработник на поранешниот претседател Бајрам Топи. Според него, ова движење, кое од пред една година стана политичка партија, има поддршка од структурите на власта и од медиумите и троши огромни сретства, што покажува дека нивното постоење не е случајност.

„Опозицијата од 2009 година не влегла во Парламентот, законите со европски знак не се гласаат, корупцијата цвета“, ги опиша тој состојбите во оваа земја, практично сугерирајќи кој пат го избрала Тирана место ЕУ.

„Балканот, како и Русија, е уморен од темите ’демократија’ и ’човекови права’. Но, бидејќи е потребно нешто околу што ќе се мобилизираат масите, тука е национализмот и славење на минатото“, ја оценува состојбата во регионот професорот Денко Малески.

Според него, во нашите глави упорно ни' се всадуваат две карти. Едната е политичката, која мора да се трпи, но не се сака, затоа што е одраз на историските неправди кои ја намалиле „нашата“ територија. Втората е „етничката“ која, овој пат, ја афирмираше Бериша во говорот. „Сменете го Бериша со некој наш политичар, и ете ви ја картата на ’етничка’ Македонија или на која сакате балканска држава“, порачува Малески. И тој виде политика во хашките пресуди, со оценка дека, како и досега во историјата, народот на оној водач што е виновен за војната плаќа најголема цена.

„Заборавете ги хашките прерсуди и гледајте напред. Тоа се разбира нема да го направат закоравените националисти за кои пресудите се уште еден доказ за меѓународниот заговор против нивниот народ“, заклучува Малески.

Професор Димитар Мирчев, кој беше прв македонски амбасадор во Словенија, е изненаден од актуелните случувања во бившата југословенска република која важеше за најразвиена. Како и таа стигна до балканското милје, е прашање на кое тој го гледа одговорот во нефункционирањето на шок терапијата во економијата, но и на ��ногу други елементи. Претераното инвестирање, висока јавна и државна задолженост, висока стапка на невработеност, високи вложувања во јавни објекти, поврзаност со економијата на ЕУ која е во криза, големи долгови на најголемите банки, три четвртини од градежните фирми во или пред стечај и големите корупциски афери во кои беа инволвирани министри, пратеници, градоначалници...доведоа, според него, до она што се случи деновиве, т.е. големи и насилни протести.

Одговорот според него не е улична демократија и или етничко и партиско мускулење туку социјален дијалог, за кризата да не добие и други облици освен економските.

Македонија се' уште го бара своето место во овие случувања, иако последните настани во Скопје навестуваат дека и овде можат работите да излезат од контрола. Барем до самитот на ЕУ ќе биде мирно, а потоа – не се знае.