Претходен број

Мислења

Походот кон Белата куќа

Филип Петровски

Кампањата во САД е поука за нас - дека изборите се процедура која треба да се заврши на нормален начин, без никакви инциденти

Неделава завршија 18 месеци долгите внатрепартиски избори за претседателски кандидат во САД. Досега пишував неколку пати за овој несекојдневен исцрпувачки и трнлив пат низ кој мораа да поминат некои од кандидатите. Најавив дека овој текст има за цел да ја приближи сликата на тој процес, наедно да не' заинтересира за случувањата во САД, кои се наш деклариран политички и воен партнер. Бидејќи тамошната демократија е позрела и долговечна, сакам да откријам и кои се спецификите кои можеби би можеле да го збогатат македонскиот политички процес, односно да придонесат за негово унапредување и приближување на граѓаните.

Иако процесот на кандидирање е сосема поинаков од оној што го имаме кај нас, секако дека концептуално тој во себе носи квалитет кој е пожелно да го освоиме во иднина, давајќи му поголема улога на гласачот со зголемувањето на изборот, односно инволвирајќи го како активен учесник во процесот при прелиминарниот избор. Со тоа се зголемува интересот за процесот кај обичниот граѓанин и можноста тој со својата активност да се обиде да промени нешто. Најважно од се', со неговата инволвираност, расте кредибилитетот на системот. Практично, легитимноста на целиот процес многу се зголемува токму со тој активизам и една таква процедура би требало да претставува нешто кон што се стреми секоја демократска држава. А на кандидатот му дава доволно простор да се претстави кој е и за што се залага. За многумина пред 17 месеци непознатиот сенатор Обама, денеска е веќе јасно дефиниран политички лик кој предизвикува одушевување. Забележано беше дури и дека овие избори предизвикаа неверојатен интерес во Европа која веќе типува отворено на победата на Обама.



Но, за да дојде до кандидатурата на Демократската партија, Обама мораше добро да се помачи. Против себе ја имаше моќната Хилари Клинтон, поранешната прва дама на Белата куќа. Таа пред една и пол година беше фаворитот. Затоа што е позната како жена на поранешен претседател, потоа сенатор во Конгресот, реизбрана во 2006 со огромна поддршка... Сите сметаа дека тоа е политички и професионален пат кој е внимателно граден, кој не дозволува непредвидени грешки. Се сеќавам дека во Њујорк уште пред шест години се говореше дека по истекот на вториот мандат на Буш таа со сигурност ќе се кандидира. Од тоа може да се забележи дека станува збор за внимателно планиран и антиципиран процес долги години наназад. Сепак, победи Обама, кој успеа со својата харизма и пасионирана активност да ја достигне и надмине Хилари во период од една и пол година.

Долготрајноста и жестокоста на внатрепартиската борба доведоа до сериозно исцрпување на Демократската партија. Иако последните месеци се насетуваше дека ќе победи Обама, Хилари не попушташе. Таа постојано нагласуваше дека борбата ќе трае се' до освојувањето на последниот глас што е потребен за да се добие кандидатурата на националната конвенција на партијата. Иако губеше полека, таа успеваше да добие некои сојузни држави, со што ја одржуваше својата кампања. Детерминираноста последниве месеци изгледаше толку силно што некои аналитичари почнаа да се прашуваат како воопшто ќе заврши овој процес во Демократската партија. Особено затоа што Хилари инсистираше да вклучат, како делегати на конвенцијата, две големи сојузни држави кои претходно беа суспендирани. Имено, поради својата непослушност, а во врска со датумот на кој ги изведоа внатрепартиските избори, две држави од националниот комитет беа казнети со тоа што нема да бидат претставени на националниот избор. Една од нив е државата Флорида, која и пред осум години беше инволвирана во изборна контроверзија... Клинтон инсистираше да се прифатат овие две држави. Така ја доби нивната наклонетост. Затоа на Си-Ен-Ен можевме да проследиме дебата на лидерите на таа партија како да се надмине тој проблем. Интересно беше да се види дека партиските активисти од двата табора беа присутни на тој состанок и вршеа притисок, секако на цивилизиран начин, во интерес на нивните кандидати. Уште поинтересно беше да се види сето тоа во живо на глобалниот телевизиски сервис. Ова покажа дека јавноста има право и можност да го гледа директно донесувањето на одлуките на една од партиите и да оформи став дали се' што се случува треба да биде поддржано или не!

Нејсе, Обама и покрај сите притисоци успеа да си ја обезбеди кандидатурата. Но, како што реков, во меѓувреме партијата се подели на речиси идентични половини. За него претставува сериозен проблем тоа што добар дел од поддржувачите на Хилари, иако демократи, сега се подготвени да го дадат својот глас за кандидатот на Републиканската партија, Мекејн. Истражувањата покажуваат дека во овој момент Обама и Мекејн се изедначени, иако Републиканската партија, поради двата мандата на Буш, е непопуларна. Мекејн успеа да го искористи просторот од неколку месеци, колку што има откако победи во републиканскиот табор, за да се одвои од Буш, како и да ја конципира стратегијата како сериозен и искусен претседателски кандидат. Мојата поента е дека сега, ако сака полесно да ги помине изборите, Обама мора да ја земе за потпретседателски кандидат Хилари Клинтон. Таквата комбинација сите аналитичари, без исклучок, ја сметаат за добитна. Ама, прашање е како да се надмине огромната негативна енергија која само до вчера меѓу нив се насобираше?



Оваа лекција од американскиот систем, која Обама ќе мора да ја научи, е добра и за нас, иако сме од оваа страна на океанот. Мораме да се учиме на толеранција, компромис и соработка со неистомислениците од нашите редови. Обама, секако, ќе мора затоа што американскиот политички систем почива на баланс и контрола. Неговите творци овие компоненти намерно ги вградиле знаејќи дека човекот е склон кон заграбување на целата власт за себе, што всушност би го суспендирало системот. Првата сериозна лекција за Обама, ако сака да стане претседател на САД, е да почне да ја дели својата власт со довчерашната лута противничка Хилари Клинтон. И не само тоа, туку ќе мора самиот да собере сила и да ја покани.

Уште еден момент ми остави голем впечаток деновиве. Иако веќе фронтот за расправа меѓу двата партиски кандидата е отворен и тие обилно се напаѓаат, дојде еден интересен предлог од кандидатот Мекејн. Имено, бидејќи во САД се води голема дебата за штедењето на енергетските ресурси, тој му предложи на Обама да патуваат заедно во текот на кампањата со еден авион. Со тоа би заштедиле доста енергенси и на кампањата би и' дале сосема поинаков, би рекол поцивилизиран и смирен тек. Ако се во состојба кандидатите заеднички да патуваат, секако дека нивото на агресија е симнато на пристојно ниво, што на гласачите им праќа порака дека изборите се една процедура која треба да се заврши на нормален начин, без никакви инциденти. Еве предлог за нашите лидери за во иднина. Нека се обидат дел од овие елементи да вградат во своето дејствување во иднина. Сигурен сум дека потоа нема да имаме мртви на изборите...

(Авторот е магистер по меѓународна политика)

http://filippetrovski.blog.com.mk