Претходен број

Си велам...

Колку чини грчкото „не“

Ерол Ризаов

Инвестиции од повеќе милијарди долари би ја направиле Македонија значајна за големите сили

На грчки „не“ на македонски значи „да“. Македонското „да“ Грците секогаш го слушаат како „охи“, што на грчки значи „не“. Грчкото „не“ Македонците го разбираат само како своето „не“. Оваа игра на зборови и во буквално значење најдобро го отсликува лавиринтот низ кој талкаат двата соседа низ целото свое минато и сегашност. Лавиринтот е грчки, бидејќи Грција го наметна непостојниот проблем како национално прашање број 1, а Македонија влета во него боса по трње. Разликата е во тоа што итрите Елини го знаат излезот, но со своето „не“ впрегнувајќи го зад себе национализмот и шовинизмот што на Балканот никогаш не е тешко, ја одредуваат иднината на Република Македонија и на два милиона нејзини граѓани.

Македонија е се' поосамен тркач на патеката за Брисел. Наместо инает и дебати за античкото наследство, што ги влошува односите со Грција, неопходно е сериозно да се размислува како да се отстрани грчката блокада. Македонија мора нешто да им понуди на големите сили, но и на соседна Грција. Што е тоа, а да не се повреди националното достоинство и гордост. Постои едно единствено, но скапо решение: кога Владата би обезбедила повеќе милијарди долари за изградба на инфраструктурата во земјата, што и онака мора да го направи, тоа би бил елегантен излез двете страни да се чувствуваат како победници. Дали се исплатува такво големо задолжување.

Големите и моќни играчи засега не гледаат посебен интерес да се судрат со, сепак, влијателната Грција и да извршат пресуден притисок праведно да се разреши најглупавиот меѓународен правен спор од 20 век пренесен во 21. Својата ��равда Македонија не може да ја истурка самата. Што може во ваква ситуација да прави една мала сиромашна држава која ја освојува демократијата, соочена со затворени патишта кон евроатлантските интеграции кои се единствената нејзина надеж за просперитет, соочена со изолација и, што е можеби најстрашно, со драматични последици од светската економска криза. Меѓу најсиромашните земји во Европа, Македонија од кризата ќе излезе уште посиромашна и политички понестабилна. Тоа е потврдено правило. По сите светски кризи, сиромашните стануваат посиромашни. Тие ќе го платат гревот на богатите.

Навистина што, во едни такви неповолни историски околности, и' преостанува на Македонија и на нејзината политичка елита, а притоа да го зачува достоинството и на својот народ да му овозможи развој и просперитетна иднина. Нема друго решение освен да ја прифати стратегијата која секогаш дава резултати. А тоа е јазикот што го разбираат сите. Парите. За кои високата политика дала многу пософистицирано име - интересите. Има ли Македонија што да им понуди на најмоќните Америка, Русија, Франција, Германија, Англија... Колку ќе чини грчкото „да“ или „не“, сеедно. Треба да се тргне по патот на нашиот противник кој успешно не' блокира. Грција веќе за таа намена потроши неколку милијарди долари купувајќи оружје од Русија и од Франција, а веројатно некои интереси ќе се совпаднат и со Америка, Англија и со Германија.

Македонија е се' поосамен тркач на патеката за Брисел. Наместо инает и дебати за античкото наследство, што ги влошува односите со Грција, неопходно е сериозно да се размислува како да се отстрани грчката блокада

Република Македонија мора да го реши своето стратегиско прашање на развојот со енергетиката, патиштата и железницата. Исто така, мора како предуслов за влез во Европската унија да реши повеќе сериозни проблеми во секторот на екологијата. Според некои пресметки, вкупните инвестиции за таа намена во наредните две децении, се разбира, доколку се остварат, Македонија ќе ја чинат повеќе од 20 милијарди долари. Дали Македонија може да се задолжи со толку пари е едно од клучните прашања и уште поважно, ако не и најважно, дали ќе може да го сервисира тој долг со вакво стопанство и со оваа динамика на развој. Износот на долгот може да биде поднослив ако правилно се инвестираат парите во инфраструктурата која ќе ги отвори вратите на домашните и на странските инвестиции. Економистите се категорични дека тоа не е можно, гледајќи, егзактно, од денешен аспект и сметајќи на светската криза. Меѓутоа, сите се согласни дека најстабилен и стратегиски најсигурен извор на енергија е сопствена нуклеарка, гасовод и нафтовод, изградбата на десетина брани на Вардар со таканаречени реверзибилни централи и исто толку акумулации што можеби е најсилниот македонски адут од кој Грците стравуваат. Тие вршат и ќе вршат силен притисок да не се реализира одамна заборавениот проект „Вардарска долина“. Ако Французите, на пример, го добијат овој грандиозен градежен проект, а руските или американските компании заедно со македонските се ангажирани во изградбата на македонската нуклеарка, гасовод и нафтовод, и уште неколку стотици километри автопат и осовременување на македонските железници во повеќе стотици километри, неколку поголеми брани и педесетина мали акумулации и хидроцентрали, стотина пречистителни станици на отпадни и атмосферски води што се' заедно се големи инвестиции дури и за една веќе средно задолжена европска земја, ја прават Македонија примамлива за светските интереси. Македонија само така ќе има силни адути што е можно побрзо да се вклучи во евроатлантските интеграции.

Значи, останува клучното прашање како Македонија да ги обезбеди овие пари и како да го поднесе тој товар. Одговорот е повторно во самата Македонија и во Европа и во светските финансиски институции ММФ и Светска банка кој не дозволуваат презадолжување, но, прво ќе треба да ги вратиме назад, бидејќи непромислено ги откачивме. Деновиве ММФ ќе добие финансиска инекција од 500 милијарди долари од големите сили за поддршка на земјите погодени од светската економска криза. Самиот тој податок треба да биде аларм за Владата да се врати ММФ. Но, пред тоа мора да се сфати дека првиот предуслов е политичка стабилност и развојот на демократските процеси. Затоа мора да му се покаже на светот дека Македонија гради демократско општество. Тоа е можно доколку радикално се сменат односите меѓу политичките партии кои, за жал, перманентно се влошуваат. Само така Македонија, барајќи излез за своите стратегиски развојни планови може сето тоа да го употреби како голем адут во односите со големите светски сили и да стане примамлив регион за нивните интереси, а со тоа да ја деблокира Грција прифаќајќи достоинствен компромис.

Истовремено, Македонија и спрема соседите ќе мора радикално да ја промени својата политика како што сите го правеа тоа кога беа на патот кон Европа. Секоја од новопримените членки во Европската унија мораше за некои клучни прашања да им попушти на соседите дури и за некои историски наследени проблеми за кои се мислеше дека е невозможно да се направат отстапки.

Прво, неопходно е да престанеме со мешање на политиката во науката. На соседите можеме безболно веднаш да им понудиме дека споровите околу историското наследство го препуштаме на светската научна мисла. Нека пишуваат светските и балканските историчари, како што тоа го прават и досега за античкото потекло, за Западното и Источното Римско Царство, за преселбата на народите и нивното мешање. Македонија нема ништо спорно во својата историја во целиот 19 и 20 век, кога и сите европски народи ги формираат своите национални држави. Нема ништо спорно ни со средниот век во делот на доселувањето на Јужните Словени и нивното војување, но и мешање со народите на Византија. Да се држиме до тоа. Тоа е доволно за гордост на секоја нација. Со еден ваков научен и достоинствен став можеме многу да добиеме, бидејќи светската историја и наука е многу поскептична спрема самопрогласените наследници на цивилизациите пред нашата ера.

Ова е време за храбри државници и големи одлуки. Лесно е да се заведе сопствениот народ со разубавување на минатото. Тешко е да се трасира иднината. Само просперитетот на земјата, стандардот на граѓаните и европеизацијата се вистинска мерка за успешноста на политиката. Се' друго е гола борба за превласт и привилегии.