Мислења

Грчки „Титан“ и општествената одговорност

Ден Дончев

Грчката компанија „Титан“ би можела да му врати нешто значајно на македонското општество со одвојување во фонд од најмалку 50 милиони евра

Грчката компанија „Титан“ знае дека со купувањето на 94,84 отсто од акциите на „Усје“ ја има направено зделката на милениумот. Раководството на „Титан“ нема јавно да го признае ова, но длабоко во себе е свесно за оваа вистина. Впрочем, бројките го потврдуваат ова. Вкупниот износ на исплатените дивиденди во последните десет години од „Усје“ кон „Титан“ изнесува 136 милиони евра. Сегашната вредност на „Усје“ е најмалку 200 милиони евра, имајќи ја предвид моменталната годишна профитабилност од околу 25 милиони евра (која може да се проектира како константна во наредните десет години) и правото на неограничено користење на македонски природни ресурси за производство на цемент.Вкупната вредност од најмалку 343 милиони евра со која „Титан“ се има стекнато претставува „подарок“ од македонското општество кон нив, споредено со вкупниот износ од само 27 милиони евра кои ги плати во 1998 година за акциите на „Усје“.

Ова е проблем на македонското општество, кое кога-тогаш ќе мора да се соочи со вистината за последиците од процесот на приватизација која беше спроведена од страна на разни влади во последните дваесет години, посебно оние што настанаа пред 1998 година. Затоа минатата недела констатирав дека вината на компанијата „Титан“ ја гледам во неподготвеноста ни со најмал прст да се обиде да му врати нешто значајно на македонското општество, кое општество на таа грчка компанија и овозможило услови да прави профити и стапки на поврат на инвестицијата кои се вистинска научна фантазија.

Пред неколку години, анализирајќи ја приватизацијата на „Усје“, во „Фокус“, констатирав дека „Титан“ е должен да спроведе соодветна и совесна политика на „корпоративна општествена одговорност“, преку која ќе му врати нешто значајно на македонското општество. Денес „Усје“ има таква политика, која на сопствената Интернет веб-страница ја дава следнава дефиниција: „Ние го разбираме поимот општествена одговорност дека се однесува на цел опсег активности, програми и услуги за нашите акционери (внатрешни и надворешни) кои сме ги организирале на доброволна основа и кои ги спроведуваат активностите над она што бара законот од нас“.

Кратко и јасно, „Усје“ ја гледа општествената одговорност исклучиво за сопствените акционери! Поимот „општество“ за „Усје“ се неговите акционери, од кои грчки „Титан“ е најголемиот. Значи, се' што прави „Усје“, прави за доброто на „Титан“! За каква корпоративна општествена одговорност тогаш станува збор? На сопствената веб-страница, „Усје“ презентира некаков графикон во кој го прикажува „придонесот за општеството“ преку распределба на придонеси и средства на компанијата во последните десет години. Првиот придо��ес кон „општеството“ било исплаќањето дивиденди кон акционерите од 143 милиони евра. Па, да, дами и господа од „Усје“, 136 милиони евра од овој износ неповратно ја напуштија Република Македонија и „легнаа“ на сметката на „Титан“ во Грција. На кој начин е ова придонес за македонското општество? Дополнително, споредено со вкупната нето-добивка на „Усје“, од околу 220 милиони евра во последните десет години, исплатата на 143 милиони евра како дивиденда, претставува коефициент од 65 отсто. Меѓународниот финансиски термин кој го дефинира овој однос на исплатена дивиденда спрема нето-добивката се вика dividend payout ratio. Затоа го повикувам раководството на „Титан“ да наброи колку компании во Грција имаа ваков коефициент на исплатена дивиденда кон нивните акционери во последните десет години? Инаку, во развиените западни земји, компаниите кои исплаќаат над 33 отсто од својата добивка како дивиденда, се многу ретки. Оваа е од едноставна причина дека значаен дел од добивката се реинвестира во нови капацитети и капитални објекти, кои придонесуваат кон идниот развој на компанијата, а преку тоа и општеството.

Вториот придонес на „Усје“ кон „општеството“ бил за нови инвестиции во опрема и инсталации од 45 милиони евра. Оваа претставува стапка на инвестирање од само 20 отсто, споредено со вкупната нето-добивка во последните десет години. Зошто „Усје“ не инвестираше се' што е потребно и неопходно за да се сведе испуштањето на јаглероден диоксид и други гасови и штетни материи на апсолутен минимум? Жителите на Кисела Вода и Припор најдобро знаат што значи да се живее во близина на „Усје” во моменти кога се испуштат овие штетни гасови во атмосферата. А државата цело време молчи!

Третиот придонес на „Усје“ кон „општеството“ бил преку надоместоци кон државни и локални институции од 20 милиони евра. Значи, државата и' ги дава на „Усје“ неопходните природни ресурси на неограничено користење, за да добие даноци и придонеси од едвај 10 отсто од добивката на компанијата. Последните два придонеса на „Усје“ кон „општеството“ биле исплатата кон локалните доставувачи од 25 милиони евра и исплатите на вработените за плати, надоместоци за пензии, социјално од 83 милиони евра. Локалните доставувачи и вработените се во функција на остварување приходи за компанијата. За каква општествена одговорност станува збор ако „Усје“ ангажира вработени и доставувачи кои се неопходни за остварувањето на сопствените цели и потреби? Конечно, „Усје“ наведува некакви програми за обука, донации и стипендии кои претежно се наменети за вработените и нивните семејства и го смета како „општествена одговорност“.

Вистинската корпоративна општествена одговорност, за компанија како „Усје“ значи дека таа не одговара само пред сопствените акционери, туку е одговорна и за придонесувањето кон економскиот и општествениот развој на Македонија. Всушност, ова е и универзално прифатената дефиниција на поимот „корпоративна општествена одговорност.“ Но, имајќи ги предвид специфичностите со „Усје“, одвојување на фонд од најмалку 50 милиони евра во наредните десет години, стриктно наменети за поддршка и развој на македонското општество преку изградба или реновирање школи, медицинска инфраструктура, стипендии за студенти од сиромашни фамилии итн. би бил единствениот начин оваа компанија да му врати нешто значајно на македонското општество. Општествените потреби на Македонија се големи, така што самата компанија може да си избере кои проекти ќе ги поддржува. Единствен предуслов би бил целосна транспарентност на начинот на кој „Усје“ ги троши овие средства. Ова би бил единствениот начин на кој и компанијата „Усје“ може доброволно да придонесе кон македонското општество, а тоа да биде задоволно дека, сепак, некои грешки од минатото, колку-толку, може да се исправат за доброто на сите.

Но, ова почитувани читатели, веројатно е утопија. Тешко дека „Усје“ ќе почувствува грижа на совеста за абнормалните профити што ги црпи од македонското општество, благодарение на незнаењето, алчноста и корумпираноста на некои македонски менаџери и политичари кога компанијата била продадена на „Титан“ . Затоа, постои начин на кој државата на легитимен начин може да создаде рамнотежа меѓу легитимните аспирации на „Усје“ за максимизирање на добивката, и фактот што „Усје“ користи природни ресурси што му припаѓаат на целото македонско општество. Токму на таа тема ќе биде посветена следната колумна.

(Авторот е економски аналитичар)