Интервју

Самак многу ветува, а не остварува

Глигор Ташковиќ, поранешен министер за странски инвестиции во Владата на Груевски

„Џонсон Мети“ беше донесенa во Македонија од Мајкл Инглиш и на министерот Самак му беше сервирана на тацна

Соња Маџовска

Господине Ташковиќ, зошто на Владата, покрај сите напори, не и' успева да привлече директни странски инвестиции? Дали ваквата политика е погрешно разбрана?

Во еден перфектен свет Вашето прашање би било в ред. Но, не живееме во таков свет и, секако, не живееме во идеални времиња, бидејќи светот ја доживеа најлошата рецесија по триесеттите години од минатиот век. Затоа не би се брзал да најдам вина ниту во извршувањето на задачите ниту во дизајнот на изворната политика. Во врска со политиката, би укажал на тоа дека многу други земји работат на ист начин и имаат успеси. Ова е модел што е докажан. Би се осврнал, на пример, на „Инвестирајте во Чешка“. Во врска со конкретните резултати, навистина не можам да коментирам со оглед на тоа дека сум надвор од Владата уште од 1 август 2008 година и немам континуирани сознанија за настаните по моето заминување. Оттогаш многу работи се променети.



Според сознанијата што ги имате, каде се грешеше при привлекувањето инвестиции?

Почетната политика на администрацијата на Груевски беше да не се коментира за потенцијалните странски инвестиции и со тоа да се генерира краткорочен политички капитал, како што направи СДСМ во повеќе наврати. Да се чека додека не се склучи договорот и не се потпише, па потоа да се обелодени. Да ве потсетам што го сочинуваше привлекувањето странски инвестиции пред 2006 година. Ситуацијата тогаш личеше на една стереотипна личност порасната во време на стара Југославија (и се' ова имплицира за менталитетот), седната пред празно биро, со неколку телефони (колку повеќе телефони на бирото, толку сте поважен). Вратата до неговата (веројатно тој би бил маж) канцеларија би се отворила и луѓето што би влегувале низ неа ќе ја виделе оваа деловна личност како седи пред празно биро, можеби ќе пие кафе и ќе пуши цигара, чекајќи секојдневно некој таканаречен странски инвеститор да му тропне на врата и да побара негова помош. Доколку странскиот инвеститор има среќа, ова лице би се насмевнало кога тој ќе чукне на неговата врата.

Во тоа време не верувам дека медиумите обрнуваа внимание на странските инвестиции. Никој нема напишано ниту експозе или критички осврт за тоа како недостигот од странски инвестиции и' штети на Македонија. Тоа најверојатно беше најпасивната од сите активности финансирани од државата. Меѓутоа, сега кога е една од најактивните, инвестирањето стана цел на критики. Од големо значење е да се има предвид оваа перспектива. Разбирам зошто е така. Бидејќи сега тоа е еден од највидливите ефекти на администрацијата на Груевски, па со тоа и очекувањата се високи.



Како ја оценувате работата на Агенцијата за странски инвестиции и на промоторите што се испратени низ светот?

Додека соработував со директорот Виктор Мизо, за време на мојот мандат како министер, бев во контакт со него секои три месеци се' до моето заминување, па затоа не сум во добра позиција да дадам критика за неговата работа. Она што може да ви го кажам е дека Мизо успешно создаде институција што е ценета, во смисла на професионализмот и на пристапот, во регионот и низ европскиот континент. Таа се темели на практиките на слични таквите агенции (ирската ИДА, „Инвестирајте во Чешка“ итн.). Тој ја стави Македонија на картата на инвеститори како резултат на кампања, разви мрежа на економски промотори и имаше и други придружни активности. Македонија претходно не беше на ниту еден радар. Можеби уште поважно, во земја каде што владеењето на правото се' уште се развива, Мизо креира правна рамка за Агенцијата со внимателно усогласување на Законот за зони за технолошки индустриски развој со ЕУ-регулативите и критериумите за државна помош.

Значи, главна поента ми е дека резултатите се мерат и на други начини, не само во евра и во долари, иако се исто толку важни. Тие се мерат и со конструирање флексибилна структура што ќе опстои и по промената на власта во Македонија. Би посакал економските промотори што ги испративме да имаа можност и искуство да видат повеќе од светот, да знаат неколку јазици и да имаат повеќе контакти надвор од Македонија пред да ги заземат позициите. Секако, ова не можеше лесно да се постигне од никого, поради многу рестриктивниот визен режим што беше во сила се' до 19 декември 2009 година.



Што мислите за ангажираноста на министерот Веле Самак? Вие заминавте, а тој се' уште е на функцијата министер за привлекување странски инвестиции?

Основна разлика меѓу ангажманот на Мизо и на министерот Самак е тоа што Мизо дејствува во рамките на прифатливи меѓународни норми, додека министерот Самак се обидува да ги копира сите податоци внатрешно во својот кабинет и не работи конструктивно со другите сектори во власта. Ако го прашате него за ова, секако, тој агресивно ќе го оспори. Меѓутоа, може да прашате која било агенција во Владата, дали има добра соработка со министерот Самак и со неговиот кабинет. Одговорите ќе ви кажат се'. Нема потреба јас да ви го кажам тоа.

Самак јавноста го памети по тоа што многу ветува, но речиси ништо не остварува. Што се однесува до мене, јас никогаш не сум ветил нешто што не можам да го исполнам. Тој се обидува да си ги припише заслугите за „Џонсон Мети“, но, всушност, оваа инвестиција беше донесена во Македонија од Мајкл Инглиш и на министерот Самак му беше сервирана на тацна, од средината на ноември 2006 година до крајот на февруари 2007 година, кога одговорноста за „Џонсон Мети“ и' беше предадена на „Инвестирајте во Македонија“ директно по наредба на премиерот. Дали кабинетот на Самак првично имаше корисна улога? Секако дека имаше. Меѓутоа, јасно е дека ова беше групен напор и ниту една од неговите изјави за оваа тема не ја кажуваат таа вистина. Тоа е она што јас го сметам како разочарувачко од неговото однесување.



Дали рекламите во светските медиуми се доволни за инвеститорите да ја посетат и да се решат да инвестираат во Македонија?

Да, несомнено. Кампањата ги постигна своите цели. Имајте предвид дека ова ќе биде тековен трошок, со цел да се задржи името Македонија во мислите на странските инвеститори. Кампањата не заврши, но сега сите слушнале за Македонија. Она што сега се прави е носење на кампањата во други форми на медиуми за поголемо покривање на пазарот, како што е телевизијата, а се оддалечува од рекламирањето во печатени медиуми.

Би сакал да појаснам дека воопшто не бев инволвиран во концептот „Бизнис- рај“ . Ниту ми се допадна ниту го искористив во мојата работа. Како што можеби се сеќавате, преферирав Македонија да ја нарекувам „Сингапур на Европа“.



Што треба Владата да направи за да ги задржи инвеститорите што досега покажаа некаков интерес за нас?

Администрацијата и лицата што имаат директен контакт со инвеститорите треба да им бидат во секое време на располагање и да бидат достапни 24 часа секој ден во седмицата. Нивната работа не завршува во 16 или 16.30 часот. Мојот кадар ги разгали нашите потенцијални инвеститори со тоа што секогаш беше достапен дење и ноќе за да одговори на нивните потреби. Сега веќе не е така. Ова го знам, бидејќи инвеститорите ми се пожалија дека по распуштањето на мојот кабинет веќе не можат да ги решат проблемите лесно и како што треба. Второ, луѓето во Македонија треба да научат да бидат способни да комуницираат и со добри и со лоши вести. Дури и ако нема вести од голема важност за потенцијалниот инвеститор, треба да се знае дека лицето со кое тој комуницира внимателно го следи текот на работите. Место тоа, се игнорира барањето за информации. Тоа е неприфатливо.

Трето, владините службеници што имаат директни контакти со инвеститорите, исто така, треба да бидат способни да решаваат проблеми и да предлагаат креативни решенија за нив. Тие треба да бидат овластени од раководството да го прават тоа. И не треба да се плашат да преземаат иницијатива. Се' почесто гледам се' повеќе луѓе што се подготв��ни да го прават ова. Може само да се надевам дека тие ќе служат како поттик за другите.