Црква

Голем тест за старата машинерија на Ватикан

Папството на Бенедикт запаѓа од една во друга криза. Големиот теолог не се покажа како решителен лидер

РИМ - Скандалот со сексуално злоупотребување што ја опкружува Католичката црква е далеку најголема и најкомплексна криза што го измачува Бенедикт Шестнаесетти, откако стана папа и се појавува како клучен тест за папството, за кое многумина аналитичари на Ватикан велат дека има длабока внатрешна мана: неговото раководство.

Повлечениот теолог Бенедикт е „брилијантен учител и проповедник, но не и солиден администратор“, вели Георг Вајгел, експерт за Ватикан и биограф на Јован Павле Втори, во една и-мејл порака. „Тоа е добро за еден папа, се' додека има солиден администратор (или администратори) да ја завршат таа страна од работата“. „Искрено“, додава Вајгел, „тоа е она што на многу наклонети посматрачи на папството им се чинеше дека толку недостасува“.

Не требаше да биде така. Пред пет години кардиналите, кои го избраа папата, во кардиналот Јозеф Рацингер гледаа решителен лидер што би можел да ја зајакне црквата, привлечени од неговите две децении кога ја водеше Конгрегацијата за доктрината на верата, моќниот доктринарен кабинет на Ватикан.

Меѓутоа, Бенедикт како папа наидува на административни проблеми на секој чекор. Четири години откако цитираше византиски император дека исламот донел „зли и нехумани“ нешта, поттикнувајќи понекогаш насилнички гнев кај муслиманите, се чини дека тој не спроведе систем со кој лесно ќе се движат тркалата на владеењето - или ќе помогне да се спречи следниот јавен погрешен чекор.

Тоа што папството на Бенедикт запаѓа од една криза во друга, укажува на неговите тешкотии како стара институција што се' уште се бори со современоста, и покрај фактот дека либерализирачкиот Втор ватикански совет во шеесеттите години требаше да ги осовремени односите на Црквата со светот.

Една деценија по кризата со сексуално злоупотребување што ги зафати САД во 2002 година, предизвикувајќи жесток гнев и чинејќи ја Црквата околу две милијарди долари за обесштетувања, Ватикан, истакнуваат аналитичарите, се' уште не изградил соодветна инфраструктура за процесуирање на случаите со злоупотреба.

Во 2001 година, додека се' уште беше кардинал, Бенедикт презеде контрола за случаите со сексуално злоупотребување, со одредена цел да ги повика свештениците злоупотребувачи на поголема одговорност. Канцеларијата со само 10 луѓе работеше на околу 3.000 случаи во текот на десет години, откако тие беа локално проценети.

Ватикан ниту ја адаптираше неговата вековна тесноградна култура да се соочи со потребата од граѓански судови, а не, пак, судови на јавното мислење. Велигденскиот викенд даде два примера за моделот на недостиг од слух во хиерархијата: личниот проповедник на папата одржа проповед на Велипеток во катедралата „Свети Петар“, споредувајќи ги критиките за справувањето на Црквата со кризата за сексуално злоупотребување и антисемитизмот, навредувајќи ги притоа и жртвите на злоупотреба и Евреите. Потоа, за време на велигденската миса, кардиналот Анџело Содано, поранешен државен секретар на Ватикан, ги отфрли неодамнешните критики за Црквата и за Бенедикт како „незначајни озборувања“. Бенедикт беше набљудуван за неговото справување со случаите за сексуално злоупотребување кога беше надбискуп на Минхен во 1980 година и кога беше префект на Конгрегацијата за доктрината на верата. Во коментарите на кардиналот беше нагласен опседнувачкиот менталитет што можеби го теши папата, но не поминува добро на светската сцена.

Ватикан можеби е светска сила, но честопати се чини дека е воден како некое италијанско село. „Ако се погледне развојот на Католичката црква, различноста и вистинската големина, тоа е глобална организација“, вели дипломат, кој побара да остане анонимен поради страв да не го налути Ватикан. „Но, неговата институциска архитектура не се движи во тоа темпо“.



Меѓутоа, проблемите одат и подалеку од комуникациите. Ватикан е поделен на оддели што ретко комуницираат меѓу себе поради вековната култура на таинственост и автономија. Се чини дека Бенедикт ги донесува повеќето одлуки и ги пишува повеќето говори со мали консултации. Тоа доведува до дипломатски инциденти, како што беше кога кардиналот, одговорен за меѓуверски дијалог, рече дека не бил однапред информиран оти Бенедикт ќе ја повлече екскомуникацијата на четворица расколнички бискупи, од кои се покажа дека еден го негирал обемот на холокаустот.

Како што се одвива кризата со сексуално злоупотребување, целото внимание е свртено кон државниот секретар на Ватикан, кардиналот Тарцизио Бертоне. Со години тој беше доверлив заменик на Бенедикт во Конгрегацијата за доктрината на верата. Сега тој е одговорен за водење на политичката машинерија на Ватикан - и за информирање на папата. Доброупатените во Ватикан велат дека папата се' повеќе е изолиран и дека кардиналот Бертоне е еден од неколкуте претставници со кои редовно се гледа. Кардиналот Бертоне, топла и харизматична личност и поранешен надбискуп на Џенова, нема дипломатски бекграунд. Посматрачите на Ватикан и странските дипломати акредитирани во Светата престојнина се' повеќе го критикуваат него за она што го сметаат за поглед на светот што се врти диспропорционално околу Италија.

Обвинувањето на медиумите за клеветнички напади е рутинска стратегија во Италија, но таа не поминува добро на меѓународно ниво. „Тоа е проблематичен пристап, во најмала мера, со оглед на глобалното јавно мислење, кое отворено не се согласува како хиерархијата генерално се справува со ова прашање“, вели Дејвид Гибсон, биограф на Бенедикт.

„Ако папата се справи со оваа криза на начин на кој се справуваше со настаните од минатото - со еден вид лично објаснување - католиците и другите луѓе ќе сметаат дека тоа е позадоволувачки, хуман и пасторален одговор“.

При посетата на САД во 2008 година, Бенедикт се извини за злоупотребувањата од свештениците и се сретна со жртвите, што претставуваше дотогаш невиден потег за папството. Сега, освен острото писмо до ирските католици упатено во минатиот месец, папата не се осврна директно на ова прашање.

И критичарите и приврзаниците чекаат како ќе се одвива бавната реакција на Ватикан. Посматрачите велат дека во Ватикан постои се' поголема свесност дека бројот на случаите објавени во јавноста со сигурност се повеќе пати поголеми, дури и во Италија - некогаш недопирливиот сопствен двор.

Во едно ретко неодамнешно интервју, префектот за Конгрегацијата за доктрината на верата, кардиналот Вилијам Џ. Левада, призна дека неговиот кабинет една третина од времето посветил за решавање на случаите со злоупотребување и, веројатно,ќе треба да го прошири персоналот, бидејќи пристигнуваат нови случаи. („Њујорк тајмс“)