Мислења

Соработка со Кина со стратегија, а не со демагогија

Ден Дончев

Изјавите дека Македонија претставува некаква порта кон ЕУ за кинеските компании се приказни за мали деца кои не вредат ни да се коментираат

Неделава наврши годишнината од спектакуларниот банкрот на американската инвестициона банка „Леман брадерс“. Иако првите знаци на глобалната финансиска и економска криза се насетија уште во август 2007, со колапсот на „Леман брадерс“ започна спектакуларната спирала на паѓање на економската активност низ светот. По овој банкрот, за шест месеци глобалното индустриско производство опадна за преку 10 отсто. Светските берзи паднаа за 40 отсто, а најстрашно од с? можеби беше падот на глобалната трговија за 20 отсто. Сосема е јасно дека светот се соочи со најголемата економска криза од таканаречената „голема депресија“ во триесетите години од минатиот век па до денес.

Координираните монетарни и фискални мерки кои беа преземани од сите земји во таканаречената Г-20 група на најголемите економии во светот, успеаја да го спречат алармантниот глобален пад на економската активност. Но, реалните последици останаа. Стапката на невработеност во Америка и Европа денес е речиси десет отсто. Невработеноста е најчувствителната политичка категорија поради која политичарите понекогаш влечат потези кои можат да донесат краткорочна придобивка за сметка на долгорочна штета.



Такво нешто се случи пред неколку дена кога претседателот Обама воведе увозни тарифи од 35 отсто за увезени гуми во Америка од Кина. Два дена потоа Владата на Кина соодветно одговори дека ќе воведе истрага во увозот на автомобили и пилешко месо од Америка. Кинезите, се разбира, нагласија дека ваквата истрага немала никаква врска со одлуката на Обама да воведе високи увозни тарифи на увезените кинески гуми. Одлуката на Обама дојде неколку дена по објавувањето на податокот дека трговскиот дефицит на Америка со Кина се зголемил на 20,4 милијарди долари во јули 2009. Ваквиот увоз за тој месец претставува речиси една третина од вкупниот трговски дефицит на Америка. Во меѓувреме, во Лондон, на собирот на министрите за финансии на Г-20, министерот за финансии на САД потпиша меморандум со кој државите се обврзаа да се борат против секаков вид на економски протекционизам. Најверојатно и претседателот Обама ќе зборува за определбата за слободна трговија кога самитот на Г-20 ќе се одржи по десетина дена во Питсбург на ниво на претседатели и премиери.

Меѓутоа, под притисок на моќните Американски синдикати во авто индустријата, кои гласно се жалеа дека зголемениот увоз на кинески гуми во Америка одзел 7.000 работни места на американски граѓани, Обама излезе во пресрет на барањата од синдикатите. Во својот прв голем испит на полето на слободна трговија, претседателот Обама се одлучи за протекционизам. Како возврат, се случи голем излив на антиамерикански сентиментализам во самата Кина. Имаше дури и предупредувања дека ваквата мерка на Обама може да прерасне во целосна трговска војна меѓу двете држави.

Во изминатата година ова е втор ваков инцидент меѓу Кина и САД. Лани во првиот фискален стимуланс на претседателот Буш од неколку стотици милијарди евра беше вградена клаузула за давање предност на американските производи. Кинезите на домашен терен возвратија со кампањата „купувајте кинески производи“. Со новата американска тарифа за кинески гуми и со возвратната мерка Кина да го преиспита увозот на американски коли и пилешко месо, протекционизмот повторно е актуелен.



Прашањето сега е дали сме на прагот на трговска војна меѓу Америка и Кина или ова е само позиционирање за некакви преговори на следниот самит на Г-20 по две недели. САД и понатаму е локомотивата на глобалната економија, меѓутоа динамиката на економските односи меѓу САД и Кина ќе има огромно влијание врз степенот на глобалниот економски растеж. Економскиот спој меѓу двете земји, од глобалните економски аналитичари наречен „Кимерика“, беше главен двигател за глобалниот економски просперитет од 2001 до 2008 година. Во наредната деценија спојот „Кимерика“ ќе биде уште поважен. Останува надежта дека, сепак, разумот ќе преовладее и протекционизмот ќе биде отфрлен. На долгорочен план невработеноста во САД не може да биде решена со протекционистичка економска политика. Впрочем, Американците тоа најдобро го знаат затоа што токму под нивно влијание изминатите три децении глобалната трговија стана послободна од било кога претходно. Не е случајност што просечниот глобален економски стандард денес е повисок од било кога во историјата на човештвото.

Затоа е мошне важно и македонските „економисти“ да ја разберат динамиката на кинеската економија пред да истрчаат со демагошки повици до компаниите во Кина и нејзината влада да инвестираат во Република Македонија. Кина денес се нарекува „работилницата на светот”. Оваа земја е најголемиот увозник на суровини како бакар, олово и цинк, но и една од најголемите увозници на речиси сите други суровини. Кинеските компании инвестираат огромни суми надвор од Кина. Сепак, анализата на структурата на тие инвестиции покажува дека скоро сите реални инвестиции им се на полето на суровини (вклучувајќи и нафта). Најголемиот дел од финансиските инвестиции се во американски обврзници.



Најголемиот дел од кинескиот извоз е во стока која има ниска вредност. Како економија, Кина е на дното од тоа што се нарекува синџир на додавање економска вредност. Меѓу најголемите предности кои Кина ги има се критична маса (популација од преку 1,2 милијарди луѓе) и екстремно ниска цена на трудот. Затоа е илузорно да се очекува дека кинески компании би дошле да отвараат погони за производство во Република Македонија. По дефиниција, тоа би значело дека ние треба да се натпреваруваме со ниските плати на Кинеските граѓани. Тоа во економијата се нарекува „трка до дното“. А изјавите дека Македонија претставува некаква порта до Европската унија за кинеските компании се приказни за мали деца кои не вредат ни да се коментираат.

Директни странски инвестиции од Кина нема да ја спасат Република Македонија. Но, како пример, во наредните дваесетина години Кина ќе стане најголемиот глобален увозник на храна и пијалаци. Ова е област каде Република Македонија реално може да има конкурентна предност. Ваквиот извоз во Кина во наредните дваесет години со сигурност може да биде покорисна за македонската економија од надежта за кинески инвестиции во нашата држава.

Затоа би било многу по корисно да се направи реална стратегија како македонската економија може да се приклучи на кинеската економска локомотива. Се друго се празни фрази и демагогија со кои единствено е запознаена македонската јавност и никој друг.

(Авторот е економски аналитичар)