Мислења

Новинарски борби со игли и мечеви

Гордан Горгиев

Граѓаните нестрпливо чекаат новинарите да го прободат непријателот на отвореното општество. Никој нема да им помогне, а многумина ќе им одмогнат

ОЧИ ШИРУМ ОТВОРЕНИ

Како што претпоставивме, стивна фамата околу последниот упад во македонското новинарство со бркањето новинари од Канал 5. Се разбира, такво стивнување оправдано очекуваа и џелатите на македонското новинарство. Затоа, да не бидеме изненадени кога ќе се случи следниот упад, со нови имиња во ново пакување.

„Што ти е Гордан, половината од новинарите се ситат, останатата половина се немоќни да направат нешто“, ми вели една новинарка-пријателка неколку дена по отпуштањата во Канал 5. Не сум сигурен до крај дали е политички подобно да се нарекува некој новинар пријател на политичар, ама ете ќе ризикувам. И веднаш помислив на Маркс, веројатно најголемиот поборник за слобода на медиумите во историјата на новата политичка мисла. Младиот Маркс ја осетил цензурата врз своја кожа уште во младите години кога и самиот работел како новинар за време на германскиот апсолутизам. Во неговиот обемен опус, суштински дел претставува освојувањето на слободата на медиумите, како нужна претпоставка за слободно општество.

Така, вели Маркс, во едно апсолутистичко општество грев е борбата за слободното новинарство да се води преку мечување со игли. Иглите можат само да боцнат, но не можат да променат. Иглата е толку тенка и бенигна што врши мечкина услуга на тој што ја зема како свое оружје. Нашава конзервативна владејачка структура ја цр��и својата инспирација од најтемните фиоки на Жозеф де Местр, кој вели дека џелатот е главната основа и оска на општеството. Кога ќе ги спротивставите иглите на остриот сатар на Џелатот, добивате уште поголема доза страв и уште поголема отапеност на критичкото сечило. Маркс вели дека на такво општество му е потребна борба со мечеви, а не со игли. А поостар меч од новинарското перо, здравје.

И тука доаѓаме до вистинското прашање: кој треба да ги брани новинарите во едно навидум демократско општество? Власта, опозицијата, интелектуалците, академската фела, граѓаните?

Несомнено е дека новинарските игли јасно и јавно препознаваат дека новинарите се тие што самите треба да се одбранат. Но, тоа упорно не го прават или го прават на начин кој во основа е контрапродуктивен. Токму тука Маркс може да помогне. Тој вели дека кога критиката во едно општество е монополизирана од страна на власта или омекната до непрепознатливост, потребна е борба со мечеви. Потребна е радикална борба, која покрај перото подразбира и бојкот, протест, самоорганизирање и самопридонес од страна на новинарите. Одговорна власт мора да обезбеди само услови за слободното новинарство, а тие услови, всушност, се сосредоточуваат во една единствена политика: не се мешаме во уредувачката политика на медиумите, па макар не' газеле секојдневно по сите основи. Ваквата политика создава доверба на долг рок и станува темел на сите други политики. Секако, секоја власт сака и (донекаде) се труди да обезбеди лојалност од страна на медиумите. Тоа дури може да биде и легитимно ако не ги премине границите на пристојноста. А со последниот случај кога Џелатот се обраќа со елементарна непристојност од типот „Весна, со тебе сум“, границите се одамна преминати.

Затоа, новинарската фела треба јасно и гласно да им каже и на власта и на опозицијата и на сите останати дужегрижници: Ве молиме не не' бранете! Или ќе се одбраниме самите или ќе се задоволиме со боцкање со иглите.

Во тој контекст, одлична беше идејата на еден наш релевантен новинар кој предлага на чело на таквиот отпор (новинарски синдикат или слично тело) да застанат афирмирани корифеи на македонското новинарство, по можност пензионирани и независни од волјата на своите медиумски газди. Тие би можеле да претставуваат морална вертикала и урнек за помладите освестени, но се' уште уплашени новинари. Од друга страна, мораме да ги разбереме и самите новинари. Во супстандардни услови, со реално мали плати и минимално општествено признание, не можеме да ги сметаме за суперхерои кои по секоја цена можат да се издигнат над себе. Затоа, грубиот сарказам со самохраната мајка е суров и вистинит: да, и меѓу новинарите има самохрани мајки и татковци.

Имаше и комплетно површни и неписмени новинарски коментари од типот „како е можно ваква бука да се крева за неколку избркани новинари, а за други избркани работници од фирмите да не се пишува“. Веднаш да кажам, тоа е голема глупост и злонамерност. На таквите кои не разбираат или се ситат над туѓата судбина треба да им биде јасно дека новинарите се еден вид „специјални“ работници. Новинарите се филтерот преку кој секојдневно ја гледаме реалноста читајќи ги утринските весници како што човекот во средниот век ја практикувал утринската молитва.

Да заклучам, сегашната борба на новинарите за слободно новинарство е мечување со игли. Ќе боцнат малку ама нема да заријат подлабоко. Ова општество и граѓаните во него нестрпливо чека новинарите да го извадат мечот и да го прободат непријателот на отвореното општество директно во срцето. Никој нема да им помогне во тоа, бидете сигурни. А многумина едвај ќе чекаат да им одмогнат. И така, за да не остане последната најава за сериозна реформа во новинарската фела само уште една новинарска патка, будно и добронамерно ќе го следиме процесот. А ризикот да се пишува на оваа тема од аспект на политичар го преземам на себеси.

Повозрасните читатели се сеќаваат дека во комунистичка Југославија се водеше цела кампања наречена „Са Марксом против Стаљина“. Ех, колку парадоксално, до каде дојде нашево општество, да треба повторно да се бориме против Сталин со помош на Маркс.

П.С. Гледам деновиве медиумите интензивно шпекулираат дали премиерот ќе се појави на одбележувањето на деветгодишнината од потпишувањето на Рамковниот договор. А тој, пак, изјавува дека не ни помислувал да оди на одмор, имал многу работа. Ако премиерот во неговата набиена тениско-рекетарска агенда не може да најде време да се појави на приемот, тоа не треба премногу да не' загрижува. И така веќе никој не е посебно заинтересиран што воопшто работи овој премиер во заминување, па не знам зошто новинарите би биле толку заинтересирани. СДСМ ќе присуствува на тој настан, без никаков комплекс.

(Авторот е потпретседател на СДСМ)