Одговорноста ја исфрливме од политичкиот речник

Политичката одговорност остана само убав збор на хартија, но во практика ја нема

Светлана Унковска

Одлуката на премиерот Никола Груевски да не ја прифати оставката на министерот за транспорт и врски Миле Јанакиески поднесена како чин на морална одговорност поради трагедијата во Охридското Езеро ја избриша моменталната илузија дека, сепак, прашањето на понесувањето одговорност ќе стане политичка категорија и во Македонија. Во овие 18 години, и по толку многу несреќи, трагедии, афери, скандали и што уште не досега само еден единствен министер заминал од функцијата, како резултат на прифаќање морална и политичка одговорност. По паѓањето на двата авиона во 1993 година, тогашниот министер за сообраќај, Антонио Пешев, поднесе неотповиклива оставка, но досега ниту еден друг не се осмели истото тоа да го направи. Прашањето на поднесување оставки кај нас е сведено на формалност, од кое, генерално, произлегува дека се' се сведува на традиција на политичари кои не одговараат за ништо. Самата непримена на институцијата одговорност е дискутабилна и спорна и го дегенерира целиот општествен систем, сметаат професорите по политички систем. И тие како и опозицијата деновиве, сметаат дека потегот на Груевски да го амнестира министерот значи дека тој самиот ја презема одговорноста за несреќата врз себе.

„За волја на вистината, досега не сме имале конкретна политичка одговорност на нашите функционери. Оставката е уставна категорија, но, сепак, овде се значајни две прашања - дали таа е поднесена формално по која треба да се произнесе премиерот или, пак, е неотповиклива. Ако министерот се определил да ја поднесе како морален чин и смета дека носи политичка одговорност, тогаш не треба да се дозволи да се произнесува премиерот, туку треба да биде категоричен во својата изјава“, смета професор Осман Кадриу. Тој констатира и дека самото неприфаќање на оставката од страна на премиерот предизвикува одредени политички импликации во земјава, но, исто така, е сигурен дека и надворешните релевантни органи негативно ќе го оценат тоа.

„Кај нас фактички институтот политичка одговорност е исклучен од нашиот политички речник. Уставот ја уредува политичката одговорност на сите функции, но, за жал, тоа не се применува, поради што ни се јавуваат девијации со постојани кризи и афери. Политичката одговорност остана само убав збор на хартија, но ја нема во практика“, оценува професор Кадриу. „Сепак, станува збор за една трагедија за која министерот според својата функција нема субјективна одговорност, но, објективно, сепак, е одговорен“, додава професорот и смета дека премиерот морал да ја прифати таа оставка.

Очекувањата, пак, на професорот Јове Кекеновски биле дека по критиките за афери и извештајот за ревизијата, најпосле премиерот Груевски ќе можел на елегантен начин да се ослободи од еден од своите послаби министри, кои не покажал резултати за време на своето министерување.

„Зошто ја пропушти шансата да донесе подобар човек што ќе го води овој ресор - не знам. Но, во секој случај, да беше искрена оставката, таа ќе беше и неотповиклива, туку е дадена во еден момент да се одвлече вниманието од пропустите кои излегоа на површина и било очекувано дека нема да биде прифатена. Очигледно е дека тоа беше само игра и ништо повеќе. Ова е лошо за Македонија, затоа што и Би-Би-Си и Си-Ен-Ен објавија за оставката и мислам дека во светот тоа беше сфатено како прогрес во демократските процеси кај нас“, вели професор Кекеновски.

Експертите се согласни со она што деновиве го изјавија опозиционерите дека со тоа што Груевски го ослободува својот министер од одговорноста, практично вината си ја префрла на себе или на целата влада. Но, она што според нив особено загрижува е функцијата што си ја презеде пратеничката група на ВМРО-ДПМНЕ. „Со самиот факт што премиерот бегло преминува преку оставката, сигурно е дека тој одговорноста ја презема на себе и влегува во една конкретна политичка одговорност која треба да се цени од другите органи пред кои одговара, односно пред парламентот. Може во краен случај да се поведе постапка и за доверба на Владата“, вели Кадриу.

Но, токму контролата на законодавната над извршната власт кај нас се покажала како нефункционална, затоа што одлуките најчесто ги надгласува мнозинството. Па, оттука и пратениците од власта се ставаат во улога на заштита и затоа и министрите се во една комотна позиција и се нема одговорност.

„Тоа беше повеќе од фарса што се направи со пратеничката група и повеќе се докажува дека законодавната власт е во функција на извршната власт. Па, оттука начелото на поделба на власта кое функционира во демократските системи излегува дека кај нас се негира и со тоа се изместуваат основните вредности на еден политички систем“, истакнува професор Кекеновски.