Мислења

Цената на бесплатниот ручек

Даниел Грос

Нема бесплатен ручек - САД мораат да изберат меѓу создавање работни места и евтино финансирање на надворешниот и фискалниот дефицит

Со децении светот се жалеше дека улогата на доларот како глобална резервна валута им даде на САД термин што вообичаено му се припишуваше на Шарл де Гол, но, всушност, смислен од неговиот министер за финансии Валери Жискар Дестен - „прекумерна привилегија“. Се' додека курсот на валутата беше фиксен, според системот Бретон Вудс, природата на таа привилегија беше јасна: САД беа единствена земја што може слободно да ја одредува својата монетарна политика. Сите други требаше да се адаптираат на политиката диктирана од САД. Оваа промена со настапувањето на променливиот курс во почетокот на седумдесеттите години дозволи земјите свесни за стабилноста, како што е Германија, да се одвојат од американската монетарна политика што ја сметаа за премногу инфлаторна. Меѓутоа, дури и со променлив курс на валутата, САД ја задржаа предноста: со оглед на тоа дека доларот остана главна глобална резервна валута, САД може да ги финансираат големите надворешни дефицити по многу поволни цени.

Денес, американското Министерство за финансии се' уште може да зајмува неограничени суми по најниски каматни стапки. Всушност, каматната стапка за обврзниците заштитени од инфлацијата сега изнесуваат 0,5 проценти, дури и за петгодишна меница! Американските власти вака, всушност, се платени во реални услови за да ги земат парите на инвеститорите - великодушна понуда што во голема мера се прифаќа во надеж дека канализирањето на овие ресурси до американските потрошувачи ќе ја зајакне секојдневната потрошувачка и со тоа ќе генерира повеќе работни места.

САД изгледа дојдоа поблизу отколку што некој можеше да помисли до обезбедување на далеку познатиот „бесплатен ручек“ - освен тоа, како што економистите сакаат да нагласат, нема такво нешто. И тоа е вистина тука: улогата резервна валута им овозможува на САД да зајмуваат поевтино, меѓутоа, на сметка на секое значајно влијание врз курсот на валутата, што е утврдено од побарувачката на остатокот од светот за капитал во долари.

Германија го откри ова за време на шеесеттите и седумдесеттите години и се спротивстави на трендот на германската марка кон тоа да стане меѓународна резервна валута. Германските власти стравуваат дека извозно ориентираната економија на земјата ќе трпи од осцилациите на курсот на валутата, кои се нормална појава за глобална резервна валута. Со оглед на слабоста на другите европски валути и желбата на Германија да ги одржи пазарите отворени, остана малку простор за нејзините официјални лица да можат нешто да направат. Како што германската марка стана главна меѓународна резервна валута за време на осумдесеттите и деведесеттите години од минатиот век, големите спирални движења во курсот на доларот, всушност, во тоа време имаат драматично влијание врз германската економија. Една од причините зошто Германија се согласи да ја спои германската марка со еврото беше надежта дека монетарната унија ќе го дистрибуира товарот на улогата на резервна валута врз поширока област.

Американската економија се' уште е позатворена (увозот и извозот во просек изнесуваат само околу 15 проценти од БДП) и историски извозот никогаш не бил главен мотор за нејзиниот раст. Ова е и причината зошто традиционалниот американски став беше: „Тоа е наш курс на валутата, но ваш проблем“. Зошто тогаш САД сега пеат поинаква песна? Одговорот е очигледен: висока стапка на невработеност - меѓу девет и 10 проценти. Ова е цената што САД мора да ја платат за тој ручек: Американците може да продолжат да консумираат многу, но работните места се на друго место.

Денес, Кина ја замени Германија (и Јапонија) како главен извозник во светот – но, со една разлика: цврсто го води својот курс на валута, користејќи контроли врз движењето на капиталот и крупни интервенции во девизните пазари. Како единствена голема економија со контрола врз движењето на капиталот, Кина создаде сопствена „прекумерна привилегија“: може да го одредува својот курс на валута, бидејќи ниту една друга голема земј�� не наметнува контроли врз движењето на капиталот. Двете глобални економски суперсили ја презираат „прекумерната привилегија“ на другиот. САД би сакале да ги имаат работните места на Кинезите, а Кинезите би сакале да имаат подобри можности за инвестиции. Ниту една од страните не се помрднува, иако која било може лесно да ја прекине безизлезната положба.

Кинезите би можеле да ги поништат контролите врз движењето на капиталот и да остават курсот на јенот да се крева. Меѓутоа, САД би можеле лесно да и' стават крај на привилегијата на Кина со ограничување со продажбите на долгот од Министерството за финансии (и друг американски долг) на кинеските монетарни власти. Со тоа САД не би прекршиле меѓународни договори и не би почнале трговска војна. Голема е веројатноста дека таквиот потег би бил ефикасен со оглед на вистинската големина на кинеските интервенции (стотици милијарди американски долари годишно) што не би можеле лесно да бидат рециклирани низ офшор-банки без изложување на кинеската централна банка на многу други ризици.

Спречувајќи ги кинеските власти да го купат американскиот до��г, секако, би било еднакво на воведување контроли врз движењето на капиталот, и со тоа кршење на монополот на Кина врз таквите инструменти. Но, исто така, тоа би можело да значи крај на позицијата на Америка во центарот на светскиот финансиски систем - и со тоа крај на сопствената „прекумерна привилегија“. Навистина нема бесплатен ручек. САД мора да избираат меѓу создавање работни места што бара поконкурентен курс на валута и евтино финансирање на нивниот надворешен и фискален дефицит.

Додека Кина и САД водат војна околу тоа, секоја од нив се обидува да ја зачува својата „прекумерна привилегија“, а Европа, по се' изгледа, е заглавена на средина, трпејќи од истите штети на американската позиција, но не уживајќи ниту една од нејзините привилегии. Еврото, исто така, е глобална резервна валута (иако е од секундарна важност), но повеќето финансиски трошоци на владите од еврозоната се многу поголеми отколку оние што американското Министерство за финансии го плаќа. Ова е една од цените за недовршената природа на финансиската интеграција во Европа.

(Авторот е директор на Центарот за европски политички студии и пишува за „Проект синдикејт“. „Утрински весник“

е дел од „Проект синдикејт“)