Мислења

Координаторката и пратеничката група

Ана Павловска-Данева

Човек не мора да е многу учен за да знае дека кога незаконито се трошат туѓи пари се одговара кривично, прекршочно, материјално или политички

Кога координаторка на пратеничка група од собраниска клупа ќе направи обид да протолкува правна норма, јавноста го доживува тоа не како нејзин личен, туку како заеднички партиски став на пратеничката група т.е. на владејачкото мнозинство. Дури и тогаш кога зад таквата изјава стои личното непознавање на правото, нестручноста и неукоста на координаторката, сепак, таа го отсликува ставот на партијата. А, кога нејзината партија е на власт, тогаш изјавата едноставно станува став на власта. Јавноста не знае ниту, пак, мора да знае дека говорникот место високо образование има вишо правно образование (во говорниот јазик - степен), што значи само основни познавања од правото, недоволни за стручно толкување на материјалното право. Јавноста од овластен претставник на власта го слушна следново: „Ненаменското и незаконито трошење на буџетски средства не значи секогаш криминал и постоење кривично дело!“ И тоа е доволно образложение Собранието да не „крева врева“ и да не се заморува со незаконското работење на носителите на јавни функции констатирано во извештаите на Државниот завод за ревизија (ДЗР)?

Човек не мора да е многу учен за да знае дека се одговара кога незаконито се трошат туѓи пари! Во зависност од тоа чии и колкави пари се потрошени, кој во кое својство ги трошел и за која цел, се одговара кривично, прекршочно, материјално или политички. Понекогаш се сносат и повеќе одговорности кумулативно. На пример, фактот што двајца високи владини функционери по укажувањата на Државната комисија за спречување на корупцијата можеби ќе бидат сменети од нивните функции (политичка одговорност) не го занемарува фактот дека ќе треба во буџетот на РМ да ги вратат потрошените пари (материјална одговорност), како и да бидат казнети за злоупотреба на службената должност ако постојат елементи на ова дело (кривична одговорност). Спомнатата координаторка можеби не знае дека политичката контрола врз носителите на јавните функции ја врши токму Собранието. ДЗР врши стручна контрола, но таа не повлекува сама по себе одговорност. Одговорноста ја иницираат Јавното обвинителство, Јавното правобранителство, Владата и, секако, Собранието. Оттука, одземањето на правото на Собранието да ги разгледува извештаите на ДЗР значи негово ограничување во вршењето политичка контрола врз носителите на извршната власт. А, тоа е и ограничување на една од основните демократски придобивки.

Ако ставот на координаторката не е нејзин личен став, туку став на пратеничкото мнозинство, тогаш може ли да се очекува наскоро да се случи следново: Собранието да усвои автентично толкување (автентичното толкување претставува решавање на некои правни дилеми или вакуум содржани во веќе донесените закони и има ис��а правна сила како и самиот закон што се толкува), со кое ќе ги утврди случаите кога буџетските корисници ќе можат незаконито и ненаменски да трошат буџетски средства, а тоа, сепак, да не претставува криминал и кривично дело? Еве, на пример, нека предложи координаторката во кои случаи нераспишувањето тендер за јавни набавки, и покрај законската обврска за негово распишување, нема да биде кривично дело иако е незаконито. Или, кога изборот на најдобар понудувач направен според сопствено наоѓање на министерот/директорот, а не според законски утврдените критериуми и префрлањето буџетски пари на сметката на тој понудувач ќе биде „само“ незаконито трошење буџетски средства без да постои кривично дело? Практиката во работењето на денешниве функционери укажува на зачестена појава на купување хартии од вредност и играње на берза со буџетски пари, како и орочување на непотрошените средства в банка, небаре се наследена дедовина, а не народни пари што кога нема да се потрошат до крајот на годината, треба да се вратат во државниот буџет. Бидејќи никој од функционерите што вака располагаа со државни пари не е обвинет за кривично дело, најверојатно координаторката и нејзината пратеничка група ќе напишат во автентичното толкување дека овие постапки иако се незаконити, сепак, не се кривични дела.

Што останува од одговорноста тогаш? Од кривичната засега нема ништо, а сега се прави напор и од политичката контрола да нема да има ништо, бидејќи неа ја спроведува Собранието, што веќе нема да може да расправа за незаконитите и ненаменските трошења на државни пари, констатирани во ревизорските извештаи. Собраниското мнозинство смета дека оваа надлежност му е вишок (каква коинциденција - и премиерот така смета) и реши да си ја укине!

Од друга страна, без никаков проблем, без дилеми и поделеност во ставовите, истото ова парламентарно мнозинство немаше ништо против кога избра член на Судскиот совет што во животот не стапнал в суд. Правник што не видел, а не, пак, да решил судски предмет. И, тој треба да избира, казнува и да разрешува судии во сите судски инстанци и да одлучува за нивното стручно и совесно работење! Кога на собраниска седница се наоѓа нечија интерпелација, тогаш се гледа вистинскиот квалитет на составот на нашево собраниско мнозинство. Напишани текстови, се' во еден стил, се читаат (едвај) од страна на тотални анонимуси чии имиња и ликови се непознати во јавноста и по три и пол години седење пред камери.

Но, што му останува на македонскиот граѓанин свесен за сето ова? Да го смени парламентарното мнозинство, час поскоро!

(Авторката е професорка на Правен факултет)