Мослења

Германија не е Кина

Хелен Меесе

Најнаселената земја во светот е најголемиот надворешен кредитор на американската влада и претпријатијата спонзорирани од владата

Не е многу спорно дека глобалните нерамнотежи во трговијата и во капиталните текови барем делумно се виновни за финансиската криза и за последователната рецесија што ја потресуваат светската економија од 2008 година. Меѓутоа, сите нерамнотежи не се создаваат подеднакво, затоа е важно да се одмерат последиците по екстерните сметки на поединечни земји за глобална економска стабилност и просперитет.

Конвенционалната сторија за кризата е добро позната: зголемувањето на домашните цени ја поттикнуваше приватната потрошувачка во Америка во првите години од новиот век, и покрај благиот пораст на платите. Заедно со проширениот дефицит на буџетот на САД се зголеми - веќе големиот - американски дефицит на тековна сметка, што се гледа по надуените надворешни вишоци во Кина и, како што вртоглаво се зголемуваат цените на нафтата, во земјите-производители на нафта, како што е Обединетите Арапски Емирати.

Во меѓувреме, Европа изгледаше необично добро балансирана, барем површно, без оглед дали се разгледуваат сите 27 земји-членки на ЕУ или 16 земји-членки од еврозоната. Додека САД имаат дефицити на тековна сметка до 6 отсто од БДП, ЕУ и еврозоната ретко имаа дефицит - или вишок - што надминува 1 отсто од БДП.

Сепак, минатата година стана премногу јасно дека сето тоа беше само илузија. Под површината се создаваа огромни нерамнотежи, што резултираше со процут на недвижниот имот, стимулиран од долгови, во периферијата на еврозоната. Германија и Холандија имаа вишоци во ранг од 7 до 9 отсто од БДП, балансирајќи ја тековната сметка за еврозоната како целина. Но, до 2006 година Португалија, Шпанија и Грција имаа дефицити на тековната сметка од 9 отсто од БДП или повеќе.

Односот меѓу Кина и САД потсетува на однос меѓу компанија за поштенски нарачки или не толку солвентен клиент. Најнаселената земја во светот е најголемиот надворешен кредитор на американската влада и претпријатијата спонзорирани од владата, како што се „Фани Меј“ и „Фреди Мек“. Официјалните девизни резерви на Кина од над 2,5 илјади милијарди долари, што потекнуваат од двоцифрените вишоци на тековна сметка и од приливи на капитал, главно, се инвестираат во обврзници во апоени од долари.

Некои коментатори тврдат дека Германија ја има истата улога во еврозоната како што Кина ја има во „Кимерика“, термин што го измислија Нил Фергусон и Мориц Шуларик за да го опишат симбиотскиот економски трговски однос меѓу Кина и Америка. Ако се фокусираме само на страната на тековната сметка од балансот на исплати, тоа може да изгледа така. Во 2007 година, кога нејзиниот надворешен вишок достигна рекорд од 7,5 отсто од БДП, најголемиот билатерален вишок на Германија беше со САД (29,5 милијарди евра), а потоа следуваа Шпанија, Франција, Обединетото Кралство и Италија. Таа го имаше најголемиот билатерален дефицит (21,2 милијарди евра) со Кина, по што следуваа Норвешка, Ирска и Јапонија. Меѓутоа, Германија не акумулираше девизни резерви како што правеше Кина. Напротив, германските девизни резерви, всушност, опаднаа во периодот од 2000 до 2008 година. Бидејќи Кина е голем нето-примател на надворешни директни инвестиции (ФДИ), Германија е голем нето-извозник на ФДИ. Нето-приливот на ФДИ на Кина во 2008 година изнесуваше вкупно 94 милијарди долари, во споредба со нето-одливот на ФДИ на Германија од 110 милијарди долари. Всушност, нето-ФДИ сочинуваат околу една третина од капиталната сметка на Германија. Повеќе од половина од тие инвестиции се во други земји-членки на ЕУ, а други 30 отсто одат во Америка. Според Бундесбанк, германските ФДИ опфаќаат речиси 6 милиони работни места во странство. Во тие податоци не се вклучени дополнителните работни места што се резултат на зголемената економска активност во еден регион.

Така, вишокот на Германија е помалку штетен отколку на Кина, бидејќи се користи за инвестиции што поттикнуваат добивки во продуктивноста, економски развој и отворање работни места - а тоа честопати вклучува технолошки трансфери кои помагаат да се развие човечки капитал.

Од друга страна, вишокот на Кина, значително наклонет кон американските владини обврзници, првенствено ја зголемува личната потрошувачка - процес чија глорификација се случи во првите години од 21 век, кога даночните намалувања од администрацијата на Буш, заедно со домашното рефинансирање и заемите за домашен капитал во акции, го претворија американскиот суверен долг во потрошувачи кредит. Секако, побарувачката создадена од кинескиот кредит, исто така, поттикна економски развој, но, главно, во Кина, што се должи на напредниот извоз во Америка.

Со оглед дека голем дел од генерацијата на брз пораст на наталитетот ќе се пензионира во претстојната деценија, Германија има оправдан мотив да штеди. Во поглед на намалената работна сила на земјата и веќе високиот однос капитал - работна сила, исто така, е разбирливо што германските инвеститори не гледаат многу можности за домашни инвестиции и место тоа избираат да инвестираат во странство. Секако, жално е што германски��е банки и пензиски фондови им зајмуваат пари на земји оптоварени со долгови, како што се Шпанија, Грција и Португалија по премногу поволни услови, создавајќи меури од актива кои на крајот ќе пукнат. Како и кредиторите кои прават неразумни инвестиции, така банките и пензиските фондови треба да ја платат цената.

Сепак, разликите меѓу Кина и Германија се многу посуштински отколку сличностите - барем во однос на тоа како ги искористуваат нивните вишоци. Ставањето на сите земји со вишоци во ист кош – или, пак, сите земји со дефицити, нема да ни помогне да најдеме начин за ребаланс на светската економија.

(Авторот е истражувач од Универзитетот за економија Ерасмус во Ротердам и пишува за „Проект синдикејт“. „Утрински весник“ е дел од мрежата на „Проект синдикејт“)