Мислења

Гранични премини и слободно движење

Назми Малиќи

Во денешно време нема потреба од изолација, гранична железна завеса и постоење тампон-зона на границата на Република Македонија со Република Косово

Членството на Република Македонија во Европска унија и НАТО е нејзин стратегиски интерес. Доколку политичарите на Република Македонија ги фаворизираат ЕУ и НАТО-принципите за регионална соработка, во оваа насока треба да бидат и со конструктивни ставови и во однос на создадените околности за економска соработка, во еден нов геополитички модел на мир и благосостојба, безбедност и просперитет на регионот.

Во овој дел од анализата ќе се навратам на една многу значајна, иницијатива, што може да послужи како порака во градењето на регионалната соработка. Охридската конференција за безбедност на границите, одржана на 22 и 23 мај 2003 година, која беше организирана од страна на Европската унија, НАТО, ОБСЕ и Пактот за стабилност, каде што беа направени првите чекори за регионално интегрирано гранично управување, убедливо беа поставени насоките врз кои границите на државите на Западен Балкан - на Македонија, Албанија, Косово, Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина и Хрватска треба да бидат според примерот на границите на западните држави, повикувајќи се на транспарентност и на цивилна и демократска контрола на границите.



Во денешно време таквите проекти се многу надежни за надминување на историските спорови на балканските територии со еден нов модел на релативизација на границите меѓу балканските соседи. Документите од оваа конференција станаа познати поради афирмацијата на начелата и политичките цели за: отворени, но безбедни граници во согласност со европските стандарди; унапредување на стабилизацијата во регионот и за поголема блискост со Европската унија; развој на национални стратегии за интегративно менаџирање и координирање на активностите во функција на спречување на илегалната трговија; демократска контрола во однос на безбедносните гранични структури итн.

Функцијата на овие проекти беше тие да се разберат како документи со принципи кои се стремат кон остварување неколку битни цели: наместо конфронтации, неразбирливи меѓудржавни гранични инциденти, граници што го беа погодни за организираниот криминал - преку овозможување услови за балканска гранична соработка во рамките на интегративните процеси во НАТО и Европската унија - да им се даде предност на меѓуграничните билатерални спогодби и да се донесат меѓусоседски и регионални спогодби за слободно движење од типот на оние што постојат во Бенелукс.

Преку факторот регионалната и меѓусоседската соработка, со почитување на севкупното интегрирање внатре во државата и со помош на претходните иницијативи кои произлегуваат од евроатлантските структури, од владините структури и од академските кругови - треба да се фаворизираат идеите за отворени граници, со современи форми на регионална соработка.



Воспоставувањето добрососедски односи е општествен процес кој им припаѓа и на граѓаните, кои преку размена на идеи, контакти и информации, воспоставуваат долгорочни врски меѓу регионите, градовите и населените места. За развој на регионот, за усогласување на развојните приоритети, за аплицирање и користење на европските фондови за прекугранична соработка, треба да следат цела низа активности и проекти. Во овој контекст сакам да ја истакнам потребата и интересот на населението на Карадачкиот регион за отворањето на граничен премин кај Белановце, меѓу Македонија и Косово, што ќе придонесе за развој на регионалната и соседската соработка, како и за поврзување на градовите Куманово и Гнилане. Во денешно време нема потреба од изолација, за гранична железна завеса и за постоење тампон-зона на границата на Република Македонија со Република Косово.

Поконкретно, меѓу Липково и Куманово, поради неизградениот пат во должина од 24 км, нема нормална меѓуградска комуникација. Доколку би се изградил патот и доколку Владата на Република Македонија, пред се', Министерство за транспорт и врски, би имале реална процена какво економско значење има овој регион за државата, жителите на овие два града наместо 120 километри, колку што сега се оддалечени, бидејќи се патува преку Скопје и Блаце, би биле оддалечени само 46 км. Покрај патот што го сече Карадачкиот масив од Слупчане за Белановце, може да се развива сточарство, земјоделство, селски туризам, и така ќе се врати животот во овие погранични села.

Таквите поволности за економски развој кои ги нудат ридско- планинските погранични места, особено ако се поврзани и со патна инфраструктура од регионален карактер, наедно ќе значат и вклучување на конкуренцијата за добивањето проекти кои се нудат од Светска банка, ИПА-фондовите на ЕУ итн.

(Авторот е универзитетски професор)